Diễn đàn Ngân hàng Trung ương thường niên của ECB tại Sintra đã đem đến nhiều bài học quý giá về cách các ngân hàng trung ương châu Á và phương Tây đang điều chỉnh chiến lược trong bối cảnh kinh tế toàn cầu thay đổi.

Ba chủ đề chính nổi bật tại hội nghị ECB năm nay bao gồm:

• Châu Á và phương Tây có cách phản ứng khác nhau trước cú sốc thương mại
• Sự suy giảm vai trò thống trị của đồng USD sẽ diễn ra chậm
• Việc dựa vào lãi suất trung lập ngày càng kém hiệu quả

Phiên thảo luận thường niên của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) quy tụ lãnh đạo từ ECB, Ngân hàng Anh, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Nhật Bản và Ngân hàng Hàn Quốc, nhằm trao đổi về những rủi ro mà các ngân hàng trung ương đang đối mặt khi triển khai chính sách tiền tệ. Đáng chú ý, ba chủ đề lớn được đề cập tập trung vào tác động của căng thẳng thương mại, biến động tiền tệ và lãi suất trung lập đến triển vọng chính sách tiền tệ. Chúng ta chứng kiến sự phân hóa ngày càng rõ nét trong các hướng đi và ưu tiên chính sách, đặc biệt giữa các nền kinh tế châu Á và phương Tây.

Phát biểu của ông Ueda (Ngân hàng Nhật Bản) và ông Rhee (Ngân hàng Hàn Quốc) nhấn mạnh sự khác biệt ngày càng lớn trong cách các nền kinh tế châu Á và phương Tây phản ứng với cú sốc thương mại. Với châu Á, nhu cầu chính sách tiền tệ hỗ trợ không chỉ rõ ràng mà còn mang tính chiến lược. Ông Rhee nhấn mạnh cách tiếp cận chủ động, phù hợp với thực tế cấu trúc rằng các nền kinh tế châu Á với độ mở lớn vào thị trường xuất khẩu và Trung Quốc dễ bị ảnh hưởng bởi áp lực giảm phát nhập khẩu và tăng trưởng chậm lại. Khi tăng trưởng diễn ra dưới tiềm năng và rủi ro lạm phát có xu hướng giảm, việc cắt giảm lãi suất sớm tại khu vực, như chúng tôi đã từng nhận định, sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến động kinh tế toàn cầu. Điều này củng cố quan điểm rằng chính sách tiền tệ châu Á nhiều khả năng sẽ duy trì mức độ nới lỏng hơn so với phương Tây.

Ngược lại, các nhà hoạch định chính sách ở châu Âu, Anh và Mỹ có xu hướng phản ứng thận trọng hơn, phần lớn do bất định về việc tác động của thuế quan có tính tạm thời hay lâu dài. Chủ tịch Fed Powell gọi việc tạm dừng tăng lãi suất là “thận trọng”, thể hiện sự chưa rõ về quy mô và tính bền vững của các tác động từ thuế quan và cách chúng truyền tải đến nền kinh tế.

Chủ đề thứ hai là việc dịch chuyển vai trò đồng USD khỏi vị trí đồng tiền dự trữ chủ đạo sẽ diễn ra chậm, bị kìm hãm bởi sự “bất định” và “khó đoán” cũng như thiếu sự thay thế khả thi. Trong bài phát biểu tháng 5, Chủ tịch ECB Lagarde cho rằng đồng euro có thể đảm nhận vai trò lớn hơn trong hệ thống dự trữ toàn cầu. Tuy nhiên, để đạt được điều này, bà cho rằng châu Âu cần xây dựng nền tảng địa chính trị và pháp lý vững chắc song song với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường vốn trong nền kinh tế châu Âu. Quá trình này chắc chắn không thể diễn ra trong ngày một ngày hai.

Ông Rhee cũng bổ sung quan điểm về sự suy giảm từ từ của đồng USD khi cho rằng sự tăng giá gần đây của đồng won Hàn Quốc chủ yếu phản ánh sự trở lại giá trị cơ bản sau khi bất ổn chính trị nội địa giảm, hơn là do suy yếu của USD. Ông cũng chỉ ra rằng tỷ lệ phòng ngừa rủi ro (hedging) cao đã hỗ trợ đồng won mạnh lên. Hiện tượng tương tự cũng xảy ra với đồng đô la Đài Loan và yên Nhật, khi các nhà quản lý quỹ nội địa tăng tỷ lệ phòng ngừa rủi ro, góp phần củng cố giá trị các đồng tiền này.

Chủ đề cuối cùng là vai trò của lãi suất trung lập trong khung chính sách tiền tệ hiện nay. Tại phiên thảo luận, đa số đồng thuận rằng sự bất định xung quanh ước tính lãi suất trung lập đã gia tăng đáng kể. Chủ tịch Lagarde cho rằng khái niệm “trung lập” trở nên kém phù hợp trong bối cảnh các cú sốc lớn liên tục xảy ra. Hơn nữa, khi chính sách tiền tệ đã gần mức ước tính trung lập đầy bất định, lãi suất này không còn là thước đo đáng tin cậy để dự báo hướng đi tiếp theo.

Do đó, các ngân hàng trung ương hiện coi lãi suất trung lập không phải là trụ cột vững chắc cho chính sách, mà chỉ như một ngọn đèn chỉ đường để định hướng. Họ cũng đồng thuận rằng mức lãi suất chính sách hiện tại chưa thực sự mang tính thắt chặt ở hầu hết các quốc gia ngoại trừ Mỹ, và ước tính về lãi suất trung lập đã tăng lên kể từ sau đại dịch – điều mà chúng tôi đã lưu ý từ trước.

Điều thú vị là thực trạng này trái ngược với diễn biến tại Úc, nơi lãi suất chính sách vẫn cao hơn hầu hết các ước tính mô hình về lãi suất trung lập của Ngân hàng Dự trữ Úc (RBA). Các trao đổi tại hội nghị cho thấy RBA có thể là trường hợp ngoại lệ. Sự khác biệt này làm nổi bật một thách thức lớn hơn: khi các cú sốc toàn cầu ngày càng thường xuyên và phức tạp, việc dựa vào các ước tính lãi suất trung lập chậm thay đổi và đầy bất định sẽ ngày càng kém hiệu quả. Với các ngân hàng trung ương, điều này đòi hỏi chính sách phải linh hoạt hơn, dựa nhiều vào dữ liệu thực tế và mở rộng phạm vi sử dụng đánh giá định tính.

Phiên thảo luận tại Sintra đã làm rõ cách các ngân hàng trung ương tại các khu vực khác nhau nhìn nhận rủi ro. Các ngân hàng châu Á, đối mặt với áp lực giảm phát do thương mại và tăng trưởng thấp hơn tiềm năng, đang hành động chủ động. Trong khi đó, các nhà hoạch định chính sách phương Tây vẫn giữ thái độ phản ứng, thể hiện sự bất định về tác động của thuế quan. Dù có sự bất mãn ngày càng tăng với vị thế thống trị của đồng USD, sự thay đổi cấu trúc sẽ diễn ra từ từ, khi đồng euro mới chỉ ở bước khởi đầu. Mặc dù lãi suất trung lập vẫn là tham chiếu quan trọng, nhưng tính ứng dụng của nó bị hạn chế trong bối cảnh nhiều cú sốc và khi chính sách đã ở gần mức trung lập. Khi điều kiện toàn cầu phân hóa, các ngân hàng trung ương đang hướng đến một chính sách tiền tệ linh hoạt và thích ứng hơn.