Trong suốt chiến dịch vận động tranh cử, Trump từng đề xuất áp thuế lên tới 60% đối với Trung Quốc và cam kết sẽ áp dụng mức thuế 10% để đáp trả việc Bắc Kinh bị cáo buộc thất bại trong ngăn chặn ma túy tuồn vào nước Mỹ. Thế nhưng, tại buổi họp báo bất thường diễn ra tại Phòng Bầu dục ở Washington vào hôm thứ Hai, nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa đã né tránh việc đưa ra bất kỳ cam kết nào về kế hoạch áp thuế với Trung Quốc, trong khi ông bận rộn ký một loạt sắc lệnh hành pháp trước ống kính truyền thông.

"Chúng tôi sẽ có những cuộc gặp gỡ và đối thoại với Chủ tịch Tập," Trump phát biểu, đồng thời tiết lộ rằng ông đã nhận được lời mời thăm Trung Quốc - dù không xác nhận liệu mình có ý định thực hiện chuyến công du này hay không. Nhà lãnh đạo Mỹ đã ký một sắc lệnh chỉ đạo chính quyền của mình điều tra các hành vi thương mại bất công trên phạm vi toàn cầu và kiểm tra mức độ tuân thủ của Trung Quốc đối với thỏa thuận đã ký trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Đối lập hoàn toàn với cách tiếp cận thận trọng này với Trung Quốc, chỉ vài giờ sau lễ tuyên thệ nhậm chức, Trump đã tuyên bố dứt khoát sẽ áp dụng mức thuế lên đến 25% đối với Mexico và Canada từ ngày 1 tháng 2, với lý do các vấn đề an ninh biên giới.

"Trump như một quả cầu phá hủy, không ai có thể đoán trước được hướng đi tiếp theo của ông ấy," Dominic Meagher, Phó Giám đốc kiêm Trưởng nhóm Kinh tế của tổ chức tư vấn Úc - Trung tâm Nghiên cứu John Curtin nhận định. "Quả cầu ấy vẫn chưa lăn về phía Trung Quốc, điều này đồng nghĩa với việc họ vẫn còn cơ hội để tác động đến quỹ đạo của nó."

Thị trường chứng khoán Trung Quốc khởi sắc, dẫn đầu đà tăng tại châu Á khi Tổng thống Mỹ tạm thời chưa có động thái trừng phạt Bắc Kinh, giúp xua tan những áp lực nặng nề từ nỗi lo căng thẳng thương mại trong nhiều tháng qua. Song song đó, đồng Nhân dân tệ cũng tiếp tục duy trì được đà tăng mạnh từ phiên giao dịch trước.

Quyết định của Trump đã tạm hoãn cuộc đối đầu trực diện với Bắc Kinh về vấn đề thặng dư thương mại toàn cầu kỷ lục và xu hướng ngày càng phụ thuộc vào xuất khẩu để bù đắp cho sức tiêu dùng nội địa yếu kém của quốc gia này. Ông còn trao cho công ty ByteDance của Trung Quốc một cơ hội sinh tồn, khi bác bỏ những cáo buộc về nguy cơ an ninh quốc gia, cho rằng đây không phải là mối đe dọa nghiêm trọng nhất, đồng thời cho phép họ 75 ngày để tìm kiếm đối tác Mỹ. Thỏa thuận này sẽ giúp ứng dụng video TikTok - công cụ Trump đã sử dụng để tiếp cận cử tri trẻ - tránh khỏi nguy cơ bị cấm hoạt động tại Mỹ.

Động thái hòa hoãn của Tổng thống Mỹ đã giúp giảm bớt áp lực đối với ông Tập trong việc phải đưa ra phản ứng chính sách tức thời, từ đó giữ được một số hàng rào bảo vệ cho mối quan hệ song phương then chốt nhất toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia tại Bắc Kinh, những người từng chứng kiến thái độ ôn hòa của vị Tổng thống đảng Cộng hòa này trong những ngày đầu nhiệm kỳ trước, đang phải chuẩn bị tinh thần cho những biện pháp cứng rắn hơn trong những tháng sắp tới.

Những dấu hiệu cho thấy khoảng lặng này sẽ chẳng kéo dài đã bắt đầu xuất hiện. Trump đe dọa có thể áp đặt mức thuế lên đến 100% đối với Trung Quốc nếu nước này từ chối chia đều quyền sở hữu TikTok với Mỹ, coi hành động như vậy là biểu hiện của thái độ thù địch. Vị Tổng thống 78 tuổi cũng cam kết sẽ giành lại quyền kiểm soát kênh đào Panama từ một tập đoàn Hồng Kông, đồng thời ký sắc lệnh rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới, với lý do Trung Quốc đóng góp ít hơn Mỹ tới gần 90% cho tổ chức này bất chấp việc sở hữu dân số đông hơn.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc giữ im lặng trước yêu cầu bình luận về cuộc điều tra thương mại cũng như tuyên bố của Trump về lời mời đến Bắc Kinh. Truyền thông nhà nước Trung Quốc chỉ tập trung đưa tin về những chỉ thị mang tính cô lập của tân Tổng thống liên quan đến việc Mỹ rút khỏi Hiệp định Paris về giảm phát thải carbon và WHO, khéo léo tránh đề cập đến các động thái nhắm vào Trung Quốc của ông.

Trump nổi tiếng với tính cách khó lường, và vẫn là một ẩn số về cách thức chính sách Trung Quốc của ông sẽ được định hình trong những tháng tới bởi nội các mới. Ngoại trưởng Marco Rubio - nhân vật đã hai lần bị Bắc Kinh trừng phạt - mới đây đã tuyên bố nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đã gian lận để đạt được vị thế siêu cường, trong khi ứng viên Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lên án Đảng Cộng sản đang điều hành nền kinh tế mất cân đối trầm trọng nhất thế giới.

Mối quan hệ căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington đã vượt xa khỏi khuôn khổ thương mại và đầu tư, lan sang các tranh chấp về tuyên bố chủ quyền của ông Tập đối với Đài Loan tự trị, thái độ gây hấn ngày càng gia tăng của Trung Quốc tại Biển Đông và những lo ngại về an ninh quốc gia - những yếu tố đã thúc đẩy cựu Tổng thống Joe Biden ban hành lệnh kiểm soát xuất khẩu toàn diện, nhằm ngăn chặn Bắc Kinh tiếp cận các chip công nghệ tiên tiến, vốn đóng vai trò then chốt trong tiến trình hiện đại hóa quân sự của họ.

Elena Patel, chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Chính sách Thuế Urban-Brookings, cho rằng một lý do cho khởi đầu thận trọng của Trump trong nhiệm kỳ thứ hai có thể xuất phát từ những ràng buộc về mặt thủ tục.

"Có những quy định và điều lệ nghiêm ngặt về việc áp đặt thuế quan khiến Tổng thống Trump không thể hành động ngay từ ngày đầu tiên," bà chia sẻ với Bloomberg Television, đồng thời cho biết thêm các biện pháp khẩn cấp khác trong thẩm quyền của ông hiếm khi được kích hoạt. "Theo tôi, đó sẽ là một động thái quá mạnh mẽ và chắc chắn sẽ vấp phải sự phản đối ngay lập tức."

Cuộc điều tra của Đại diện Thương mại Hoa Kỳ về mức độ tuân thủ Thỏa thuận Thương mại Giai đoạn Một của Trung Quốc có thể cần nhiều tháng để đưa ra kết luận sơ bộ. Trump đã ấn định thời hạn 1 tháng 4 cho báo cáo này. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ việc bổ nhiệm chính thức ứng viên Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Jamieson Greer sẽ ảnh hưởng như thế nào đến mốc thời gian này.

Sắc lệnh hành pháp về việc đánh giá lại chính sách thương mại có thể làm đảo lộn hoàn toàn quan hệ kinh tế Mỹ - Trung. Chính quyền sẽ xem xét các dự luật từ Quốc hội nhằm tước bỏ quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn của Trung Quốc với Mỹ và điều tra kỹ lưỡng lỗ hổng thuế "de minimis" - con đường đã giúp các doanh nghiệp Trung Quốc xuất khẩu hơn 20 tỷ USD hàng hóa sang Mỹ trong năm qua.

Việc Trump nhắc lại kết quả của cuộc chiến thương mại đầu tiên với ông Tập cho thấy ông vẫn đang theo đuổi - ít nhất là ở một mức độ nhất định - mục tiêu nguyên thủy của chiến dịch đó là thu hẹp thâm hụt thương mại và buộc Trung Quốc phải mua nhiều hàng hóa hơn từ Mỹ.

"Bắc Kinh có thể tạm thở phào khi tránh được đòn thuế quan ngay từ ngày đầu, nhưng chắc chắn không thể buông lỏng cảnh giác." Neil Thomas, chuyên gia tại Trung tâm Phân tích Trung Quốc thuộc Viện Chính sách Châu Á nhận định.

"Ông Tập đã đủ từng trải để hiểu rằng Trump có thể đổi ý trong chớp mắt," ông bổ sung. "Trump giờ đã trở nên dày dạn kinh nghiệm hơn và bộ máy chính quyền của ông cũng được tổ chức bài bản hơn, điều này đồng nghĩa với việc ông Tập có thể phải đưa ra nhiều nhượng bộ hơn trong lần này."