Trung Quốc trong tuần qua đã thực hiện loạt biện pháp thể hiện sự hợp tác trong cuộc chiến chống lại fentanyl – chất opioid tổng hợp vốn đã trở thành tâm điểm căng thẳng trong quan hệ với Mỹ. Những động thái này được xem là nhằm đáp ứng phần nào yêu cầu của Washington trong bối cảnh các mức thuế trừng phạt 20% do Tổng thống Donald Trump áp đặt vẫn đang có hiệu lực.

Chính quyền Mỹ cáo buộc Bắc Kinh không kiểm soát chặt chẽ việc xuất khẩu tiền chất hóa học – nguyên liệu để điều chế fentanyl, chất đã gây ra gần 450,000 ca tử vong vì quá liều tại Mỹ. Bắc Kinh phản bác cáo buộc này, nhấn mạnh rằng Trung Quốc đang bị sử dụng như một công cụ chính trị, và đã nhiều lần khẳng định nỗ lực của mình trong kiểm soát ma túy. Dù vậy, để phản hồi áp lực từ Mỹ, Trung Quốc gần đây đã tăng cường truyền thông về chiến dịch chống ma túy, siết chặt quản lý các hóa chất liên quan, và đưa vấn đề lên trang nhất của Nhân dân Nhật báo – cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản.

Đáng chú ý, hôm thứ Sáu tuần trước, Bắc Kinh thông báo bổ sung hai tiền chất – 4-piperidone và 1-boc-4-piperidone – vào danh sách kiểm soát bắt đầu từ ngày 20/7. Đây được xem là “nền tảng để giải quyết vấn đề fentanyl,” theo đánh giá từ một nguồn tin thân cận với giới hoạch định chính sách của Mỹ, và có thể mở ra khả năng gỡ bỏ các mức thuế hiện tại.

Trước đó một ngày, Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc, David Perdue, đã có cuộc gặp hiếm hoi với Bộ trưởng Công an Vương Tiểu Hồng, trong đó phía Trung Quốc khẳng định sẵn sàng hợp tác. Mặc dù Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố việc siết quản lý các tiền chất là “một hành động độc lập” phù hợp với Công ước quốc tế về kiểm soát ma túy, giới quan sát cho rằng điều này có tính toán chiến lược nhằm làm dịu quan hệ với Mỹ.

Các cuộc đối thoại cấp chuyên viên vẫn đang tiếp diễn, sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Trump đề cập đến vấn đề fentanyl trong cuộc điện đàm hôm 5/6. Trên thực địa, các chiến dịch chống ma túy của Trung Quốc cũng được đẩy mạnh: trong năm nay, hơn 2.4 tấn ma túy bị thu giữ và 262 nghi phạm bị bắt giữ. Ngoài ra, từ tháng 1 đến tháng 5, nước này đã truy tố hơn 1,300 người và bắt giữ hơn 700 người liên quan đến rửa tiền từ hoạt động buôn bán ma túy, tăng nhẹ so với cùng kỳ.

Tại một cuộc họp báo, Miêu Thịnh Minh – quan chức Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao – tuyên bố Trung Quốc sẽ “cắt đứt chuỗi lợi ích tội phạm” và phá vỡ nền tảng kinh tế của hoạt động ma túy. Đi xa hơn, Trung Quốc cũng đang xử lý nghiêm các sai phạm nội bộ: hôm thứ Hai, một tòa án tại Phúc Kiến đã tuyên án tử hình treo đối với Lưu Nhạc Tiến – cựu Giám đốc Cục Kiểm soát Ma túy Bộ Công an – vì nhận hối lộ hơn 121 triệu nhân dân tệ trong giai đoạn từ 1992 đến 2020.

Mặc dù chưa có phản hồi chính thức từ Đại sứ quán Mỹ tại Bắc Kinh, các học giả Trung Quốc cho rằng áp lực từ Mỹ đang buộc Bắc Kinh phải điều chỉnh cách tiếp cận với vấn đề fentanyl – không chỉ trên góc độ pháp lý, mà cả trong khuôn khổ chính trị quốc tế đang ngày càng phức tạp.