Tommy Norris—một ông trùm dầu mỏ cứng rắn với đời sống tình cảm phức tạp, do Billy Bob Thornton thủ vai trong "Landman"—cho rằng mức giá lý tưởng cho một thùng dầu là 78 ​​đô la. Ông giải thích rằng ở mức giá đó, các nhà sản xuất sẽ có lợi nhuận kha khá và có tiền dự phòng để thăm dò, trong khi người tiêu dùng nhìn chung cảm thấy thoải mái. Ngày nay, giá dầu thô Brent, chuẩn mực toàn cầu, là 65 đô la. Không chỉ quá thấp đối với ông Norris mà còn quá bất ổn: trong những tuần gần đây, giá cả đã dao động mạnh do các tên lửa ở Trung Đông.

Hầu hết các ngành công nghiệp phải đối mặt với xu hướng giá cả dài hạn. Ví dụ, đồ điện tử tiêu dùng đã trở nên rẻ hơn theo giá trị thực trong nhiều thập kỷ, khi năng suất sản xuất được cải thiện. Giá thực tế của các dịch vụ thâm dụng lao động, chẳng hạn như giáo dục và y tế, nhìn chung đã tăng, do căn bệnh chi phí của Baumol (xu hướng áp lực tiền lương tăng theo thu nhập trên toàn bộ nền kinh tế). Ngược lại, hàng hóa vật chất, chẳng hạn như sản phẩm nông nghiệp, năng lượng và kim loại, không có xu hướng dài hạn rõ ràng. Chúng có xu hướng khó chịu là vượt quá sản lượng lý tưởng trong thời kỳ bùng nổ ngoạn mục, rồi lại giảm xuống dưới mức đó trong thời kỳ suy thoái một cách đáng kinh ngạc. Như ông Norris muốn chỉ ra, điều này đặc biệt quan trọng vì nguyên liệu thô góp mặt trong mọi thứ: "vợt tennis, son môi, tủ lạnh và thuốc kháng sinh".

Những biến động gần đây về giá dầu - lần này là do chiến tranh - quen thuộc với những người kinh doanh dầu mỏ ủ rũ. Mặc dù dầu từ lâu đã là một sản phẩm khó tính, nhưng nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cho thấy rằng, trong những năm gần đây, mọi thứ đã trở nên tồi tệ hơn nhiều. Các chu kỳ bùng nổ và suy thoái ngày nay ngắn hơn và cực đoan hơn.

Điều gì đã thay đổi? Động lực chính của chu kỳ hàng hóa trước đây nằm ở phía cung. Một thứ gì đó phải được khai thác từ lòng đất hoặc được trồng lên từ đất. Điều đó dẫn đến thời gian thực hiện lâu và đòi hỏi nhiều vốn. Một giàn khoan dầu ngoài khơi có thể mất nhiều năm để hoạt động; ngay cả quá trình khai thác đá phiến cũng kéo dài hàng tháng, không phải hàng tuần. Ẩn dụ “tìm ra vàng” có phần gây hiểu lầm: thực tế, phải mất từ ​​mười đến 20 năm từ khi phát hiện đến khi khai thác. Do đó, nguồn cung phải rất chật vật để phản ứng với các tín hiệu giá, dẫn đến đầu tư quá mức trong thời kỳ bùng nổ và dư thừa dai dẳng trong thời kỳ suy thoái.

Động lực hàng tồn kho cũng góp phần vào bản chất chu kỳ của hàng hóa. Trong nhiều trường hợp, hàng hóa hoặc là quá đắt để lưu trữ hoặc, trong trường hợp hàng hóa nông nghiệp, là dễ hỏng. Lượng hàng tồn kho ít có nghĩa là ngay cả sự mất cân bằng ngắn hạn giữa cung và cầu cũng có thể gây ra biến động giá lớn. Đầu cơ tài chính cũng góp phần, thường là sẽ làm trầm trọng thêm xu thế thị trường. Nhìn chung, nhu cầu về hàng hóa gắn chặt với chu kỳ kinh doanh toàn cầu. Và luôn có khả năng xảy ra một cuộc chiến tranh mới.

Các nhà nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới đã sử dụng một thuật toán để xác định các điểm bước ngoặt về giá của 27 mặt hàng từ năm 1970 đến năm 2024. Trung bình mỗi mặt hàng trải qua 14 lần đảo chiều trong giai đoạn năm thập kỷ. Suy thoái kéo dài trung bình dưới bốn năm rưỡi; bùng nổ chỉ hơn ba năm. Mặc dù suy thoái có xu hướng kéo dài lâu hơn, quy mô biến động giá ở cả hai phần của chu kỳ có xu hướng tương tự nhau. Các mặt hàng riêng lẻ ở cùng một giai đoạn chu kỳ trong khoảng hai phần ba thời gian, phản ánh tác động của chu kỳ kinh doanh toàn cầu. Kim loại công nghiệp và năng lượng cho thấy nhiều mối tương quan. Ngược lại, các mặt hàng nông nghiệp có xu hướng biến động độc lập, chịu tác động của các cú sốc cục bộ, đặc hữu như gián đoạn thời tiết và dịch bệnh bùng phát.

Từ năm 1970 đến năm 1985, các chu kỳ chủ yếu bị chi phối bởi các cú sốc cung, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng. Sau đó, từ năm 1986 đến năm 2001, thị trường trở nên ổn định hơn, với các chu kỳ dài hơn được thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ trong khai thác tài nguyên, cũng như hệ thống thương mại toàn cầu tự do hơn. Biến động bắt đầu quay trở lại vào những năm 2000. Kể từ năm 2020, biến động đã tăng cường. Các đợt bùng nổ hiện kéo dài trung bình 24 tháng và suy thoái chỉ 23 tháng. Chu kỳ từ đỉnh tới đáy đã giảm một nửa từ 90 tháng xuống còn 45 tháng. Do đó, Ngân hàng Thế giới cho rằng hàng hóa đang chuyển sang một cơ chế thiết lập giá mới.

Một số sự thay đổi này được thúc đẩy bởi các sự kiện, cụ thể là sự kết hợp của đại dịch covid-19, cú sốc từ cuộc xâm lược Ukraine của Nga và những biến động lớn trong chính sách tiền tệ trong năm năm qua. Nhưng những thay đổi cấu trúc dài hạn hơn dường như cũng đang đóng một vai trò nhất định. Quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, khi các chính phủ trên khắp thế giới giàu có đổ hàng tỷ đô la vào các nguồn năng lượng xanh, đang dẫn đến nhu cầu cao hơn nhiều đối với các khoáng sản quan trọng như niken và lithium. Đồng thời, thời tiết khắc nghiệt thường xuyên hơn đã làm tăng rủi ro về nguồn cung, đặc biệt là trong nông nghiệp. Bản chất ngày càng phân mảnh của nền kinh tế toàn cầu, với các rào cản thương mại gia tăng, cũng đã làm gián đoạn hoạt động thương mại hàng hóa. Sản xuất tập trung , sự đa dạng hóa chuỗi cung ứng hạn chế và độ đàn hồi cầu thấp có nghĩa là thị trường đặc biệt dễ bị tổn thương trước chủ nghĩa bảo hộ.

Khi búa đập vào tay

Điều này có ý nghĩa lớn đối với các chính phủ trên toàn thế giới. Theo Ngân hàng Thế giới, hai phần ba các nền kinh tế thị trường mới nổi và đang phát triển phụ thuộc vào hàng hóa cho một phần đáng kể trong xuất khẩu, doanh thu tài chính và hoạt động kinh tế của họ. Một chu kỳ biến động hơn là một vấn đề đau đầu đối với các nhà hoạch định chính sách của các quốc gia này, làm giảm cơ hội họ có thể đạt được tăng trưởng vững chắc.

Đây cũng là một thách thức đối với các ngân hàng trung ương của thế giới giàu có. Theo truyền thống, các ngân hàng trung ương thường bỏ qua các biến động giá do hàng hóa thúc đẩy, thay vào đó họ thích tập trung vào các đo lường cốt lõi của lạm phát, loại trừ năng lượng và thực phẩm. Với việc các đợt bùng nổ và suy thoái hàng hóa từ năm 1970 đến năm 2020 thường chứng kiến ​​các biến động giá có quy mô tương tự nhau, hành vì đó có lý. Tuy nhiên, nếu các đợt tăng giá hiện lớn hơn các đợt giảm giá như hiện tại, mọi thứ sẽ trở nên phức tạp hơn nhiều.

Ông Norris và những người đồng cấp ngoài đời thực của ông cũng sẽ phải nhăn mặt. Sự thay đổi trong động lực của thị trường hàng hóa có nghĩa là giá dầu sẽ chẳng nằm lâu ở mức lý tưởng của nó.