Quá trình chuyển giao quyền lực của Donald Trump là minh chứng rõ ràng cho tài năng xây dựng thương hiệu và thu hút sự chú ý của ông. Những ý tưởng như bổ nhiệm tạm thời, thành lập "Bộ Hiệu quả Chính phủ," hay chương trình "đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại" thực chất chỉ là những chiêu trò gây chú ý, tập trung vào các vấn đề không quan trọng hoặc hoàn toàn hư cấu.

Dù vậy, chiến lược này cũng đi kèm rủi ro. Chẳng hạn, việc cắt giảm bộ máy hành chính, dù thực hiện hay không, cũng chỉ tác động rất nhỏ đến chi tiêu chính phủ. Các bổ nhiệm tạm thời khó khả thi vì sự phản đối từ chính phe bảo thủ.

Những động thái này, tuy gây ồn ào, lại né tránh một câu hỏi quan trọng: Trump dự định điều hành chính phủ như thế nào?

Một vấn đề then chốt là cách tài trợ cho ngân sách chính phủ. Trump muốn duy trì vĩnh viễn Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm (TCJA), một quyết định có thể tiêu tốn hàng nghìn tỷ USD trong vòng 10 năm tới. Để thực hiện qua một dự luật điều chỉnh ngân sách, cần cắt giảm chi tiêu để bù đắp. Việc hủy bỏ toàn bộ hoặc một phần chi tiêu trong Đạo luật Giảm Lạm phát có thể bù đắp phần nào, nhưng không đủ. Những cắt giảm sâu hơn sẽ phải nhắm đến các chương trình như Medicaid và SNAP, thay vì Medicare.

Mặc dù về mặt lý thuyết, kế hoạch này khả thi, nhưng điều đó đòi hỏi các quyết định rất khó khăn. Khi TCJA được thông qua lần đầu, lạm phát và lãi suất đều thấp. Hiện nay, tình hình đã thay đổi. Cắt giảm thuế sẽ làm giảm nguồn thu ngân sách. Nếu không bù đắp bằng việc cắt giảm chi tiêu, gánh nặng nợ công sẽ đổ lên vai tầng lớp trung lưu thông qua lãi suất vay thế chấp và tiêu dùng cao hơn.

Một lựa chọn khác là không bù đắp chi phí. Điều này có thể đạt được bằng cách gia hạn TCJA mà không cần biến thành luật vĩnh viễn. Thượng nghị sĩ Mike Crapo thậm chí đã đề xuất thay đổi cách tính toán ngân sách, so sánh các đề xuất thuế với chính sách hiện tại thay vì luật hiện hành. Điều này sẽ làm chi phí gia hạn TCJA giảm về 0, dễ dàng cân đối ngân sách hơn. Tuy nhiên, cách làm này tạo tiền lệ nguy hiểm, mở đường cho đảng Dân chủ tăng chi tiêu trong tương lai.

Ngân sách đặt Trump trước những lựa chọn khó khăn, nhưng cho đến nay, quá trình chuyển giao quyền lực của ông vẫn chưa hé lộ bất kỳ định hướng rõ ràng nào.

Về đối ngoại, Trump khéo léo xây dựng hình ảnh vừa cứng rắn vừa mềm mỏng trong chiến dịch tranh cử. Ông cam kết sẽ mạnh tay với Trung Quốc, Iran và Venezuela, trong khi cải thiện quan hệ với Nga và tận dụng sự bất mãn của các cử tri Ả Rập và Hồi giáo đối với chính sách ủng hộ Israel của Tổng thống Joe Biden. Chiến lược này hiệu quả trong vận động tranh cử nhưng khó chuyển hóa thành chính sách điều hành, nhất là khi Nga hiện là đồng minh của nhiều đối thủ của Mỹ. Đội ngũ của Trump thường lý giải mâu thuẫn này bằng khẩu hiệu “hòa bình thông qua sức mạnh,” ngụ ý rằng sự cứng rắn của Trump sẽ khiến Mỹ không cần phải đối đầu thực sự.

Nghe thì hấp dẫn, nhưng việc bỏ rơi Ukraine không hề thể hiện sức mạnh. Không thể răn đe đối thủ nếu công khai rằng mọi hành động chỉ là “diễn kịch.” Hơn nữa, phần lớn hỗn loạn tại Trung Đông thời Biden bắt nguồn từ việc Trump rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran. Sự lưỡng lự trong chính sách với Đài Loan làm gia tăng nguy cơ chiến tranh tại Thái Bình Dương. Đồng thời, kế hoạch gia tăng chi tiêu quốc phòng sẽ tạo thêm gánh nặng cho ngân sách.

Việc nhiều cử tri hoài niệm về thế giới (tương đối) hòa bình năm 2019 là điều dễ hiểu. Nhưng Trump không có “phép màu” để làm các xung đột biến mất. Vậy ông thực sự sẽ làm gì?

Một câu hỏi lớn nằm giữa chính sách đối ngoại và kinh tế là: Trump có thực sự áp thuế 10% trên diện rộng, thậm chí cao hơn với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc?

Các đồng minh của Trump trong giới kinh doanh đều tỏ ra hoài nghi. Chính sách liều lĩnh như vậy có thể khiến thị trường sụp đổ, một điều Trump không mong muốn. Việc tìm kiếm Bộ trưởng Tài chính của ông cũng vấp phải khó khăn vì yêu cầu trái ngược: Vừa được Phố Wall tôn trọng, vừa ủng hộ chính sách thuế của ông.

Hầu như không có ai đáp ứng cả hai điều kiện này. Tốt nhất, các đồng minh của Trump chỉ biện minh rằng thuế quan là “lá bài mặc cả.” Hiện tại, thuế quan của Mỹ đang rất thấp, và một cuộc chiến thương mại có thể thuyết phục các nước khác hạ thuế. Đây cũng chính là lý do mà các tổng thống George W. Bush và Barack Obama từng dùng để ủng hộ các thỏa thuận thương mại tự do. Ví dụ, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) yêu cầu các nước khác phải mở cửa thị trường nhiều hơn Mỹ, vì thị trường Mỹ vốn đã rất mở.

Với thực tế đó, việc tăng thuế quan làm công cụ mặc cả không thực sự cần thiết Mỹ chỉ cần thực hiện thỏa thuận mà Obama đã đàm phán. Trump có thể chọn áp thuế, tái đàm phán và đổi tên TPP, giống như cách ông biến NAFTA thành USMCA. Nhưng điều đó khác xa với những gì ông đã hứa khi tranh cử. Trump liên tục tuyên bố muốn quay lại mô hình kinh tế chính trị thời “Thời kỳ mạ vàng,” với thuế quan cao một cách có hệ thống. Liệu ông có thực sự tin tưởng vào điều này? Và liệu ông có thực sự làm vậy?

Không ai biết, kể cả bạn và tôi. Sau bốn năm vận động tranh cử gần như không ngừng nghỉ, người Mỹ vẫn chưa rõ ý định của Trump về những câu hỏi cơ bản và rõ ràng nhất. Và chỉ có thời gian mới giải đáp được vấn đề này.