Xuất khẩu của Nhật Bản đã sụt giảm trong tháng 5 – lần đầu tiên sau tám tháng – khi các hãng xe hơi lớn như Toyota bắt đầu chịu tác động từ mức thuế quan cao mà Mỹ áp đặt. Việc Tokyo chưa thể đạt được một thỏa thuận thương mại với Washington trong tuần này càng làm dấy lên lo ngại về áp lực gia tăng lên nền kinh tế vốn đang mong manh của nước này.

Phát biểu sau hội nghị thượng đỉnh G7 tại Canada vào thứ Ba, Thủ tướng Shigeru Ishiba xác nhận rằng Nhật Bản và Mỹ vẫn chưa đạt được một thỏa thuận thuế quan toàn diện do còn tồn tại nhiều bất đồng. Ông cho biết hai bên “đã xem xét khả năng đạt được một thỏa thuận vào phút chót,” song chưa thể đi đến thống nhất.

Chính phủ Nhật đang nỗ lực đàm phán với Mỹ để miễn trừ các hãng xe hơi khỏi mức thuế 25% áp dụng riêng cho ngành công nghiệp ô tô – chính sách đang gây thiệt hại nặng nề cho lĩnh vực sản xuất trong nước. Bên cạnh đó, Nhật Bản còn phải đối mặt với nguy cơ bị áp thuế trả đũa 24% bắt đầu từ ngày 9 tháng 7 nếu không đạt được thỏa thuận với Washington trước thời hạn.

Ngành ô tô đóng vai trò then chốt trong thương mại song phương, chiếm khoảng 28% trong tổng giá trị xuất khẩu 21 nghìn tỷ yên (tương đương 145 tỷ USD) từ Nhật Bản sang Mỹ vào năm ngoái.

Dữ liệu chính phủ cho thấy tổng giá trị xuất khẩu của Nhật Bản trong tháng 5 đã giảm 1.7% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 8.1 nghìn tỷ yên. Mức sụt giảm này nhẹ hơn so với dự báo giảm 3.8% từ giới phân tích và sau mức tăng 2% được ghi nhận trong tháng 4.

Xuất khẩu sang Mỹ riêng trong tháng 5 giảm mạnh 11.1% so với cùng kỳ, chủ yếu do xuất khẩu ô tô giảm 24.7% và linh kiện ô tô giảm 19%. Đồng yên tăng giá cũng góp phần kéo giảm giá trị hàng hóa xuất khẩu. Xuất khẩu sang Trung Quốc cùng kỳ cũng giảm 8.8%.

Dù giá trị giảm sâu, nhưng khối lượng ô tô xuất sang Mỹ thực tế chỉ giảm 3.9%. Theo nhà kinh tế Koki Akimoto của Viện Nghiên cứu Daiwa, điều này cho thấy các hãng xe Nhật đang gánh chịu phần lớn chi phí thuế quan mà không chuyển vào giá bán cho người tiêu dùng Mỹ.

Hiện các hãng xe lớn tại Nhật vẫn đang cố gắng kiềm chế việc tăng giá bán ở Mỹ để duy trì sức cạnh tranh, ngoại trừ một số ít như Motors đã điều chỉnh giá. Akimoto cho biết: “Họ vẫn đang chờ xem diễn biến đàm phán thương mại Nhật-Mỹ như thế nào.” Dù việc không tăng giá có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận, ông đánh giá rằng các hãng xe vẫn có nền tảng tài chính vững vàng để chống chịu.

Trên thực tế, lo ngại về thuế quan đã khiến nhiều công ty tại Nhật Bản và các nước xuất khẩu lớn khác trong khu vực thúc đẩy giao hàng sang Mỹ sớm hơn trong năm, góp phần làm tăng xuất khẩu trong những tháng đầu năm.

Ở chiều nhập khẩu, Nhật Bản ghi nhận mức giảm 7.7% trong tháng 5 so với cùng kỳ năm ngoái, vượt qua kỳ vọng của thị trường về mức giảm 6.7%. Nhờ vậy, thâm hụt thương mại trong tháng chỉ ở mức 637.6 tỷ yên – thấp hơn đáng kể so với dự báo 892.9 tỷ yên.

Tác động từ các mức thuế quan của Mỹ được dự báo sẽ tiếp tục gây áp lực lên nền kinh tế đang yếu của Nhật Bản. Trong quý đầu năm, nền kinh tế lớn thứ tư thế giới đã ghi nhận mức co lại đầu tiên sau một năm do tiêu dùng cá nhân suy yếu.

Ngoài ra, những khó khăn này cũng làm phức tạp thêm nhiệm vụ của Ngân hàng Nhật Bản (BoJ) trong việc rút lại các chính sách kích thích tiền tệ quy mô lớn. BOJ đã giữ nguyên lãi suất vào thứ Ba và thông báo sẽ giảm tốc độ thu hẹp bảng cân đối kế toán từ năm sau – động thái cho thấy sự thận trọng trong việc gỡ bỏ các biện pháp hỗ trợ kéo dài hơn một thập kỷ.

Viện Nghiên cứu Nhật Bản ước tính rằng nếu toàn bộ các biện pháp thuế quan đe dọa đối với Nhật Bản được thực thi, xuất khẩu sang Mỹ có thể giảm từ 20% đến 30%. Một số nhà kinh tế cảnh báo rằng thiệt hại từ thuế có thể khiến GDP của Nhật sụt giảm khoảng 1 điểm phần trăm.