Châu Âu đối mặt nguy cơ khủng hoảng nợ vì vay nợ ồ ạt để tái vũ trang

Việc châu Âu tăng cường vay nợ để mở rộng ngành công nghiệp quốc phòng có thể dẫn đến một cuộc khủng hoảng nợ mới, Pieter Omtzigt, một chính trị gia hàng đầu của Hà Lan, cảnh báo.

Là lãnh đạo của một trong bốn đảng trong liên minh cầm quyền, Omtzigt nói với Financial Times rằng kế hoạch huy động tới 800 tỷ euro cho chi tiêu quân sự, được các nhà lãnh đạo EU phê duyệt trong tháng này, có nguy cơ đẩy lãi suất và nợ công trong khối lên cao.

Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof đã ủng hộ kế hoạch này tại hội nghị thượng đỉnh ngày 6/3. Tuy nhiên, quyết định của ông vấp phải sự phản đối trong quốc hội, khi ba trong bốn đảng liên minh, bao gồm cả đảng trung hữu New Social Contract của Omtzigt, bỏ phiếu chống.

Dù đồng tình với việc tăng chi tiêu quốc phòng, Omtzigt cảnh báo rằng vay nợ mất kiểm soát có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng, giống như cuộc khủng hoảng nợ công khu vực đồng euro giai đoạn 2009-2015.

Nguy cơ vỡ nợ và tái diễn khủng hoảng tài chính

"Thâm hụt ngân sách công sẽ bùng nổ," Omtzigt cảnh báo. "Các quốc gia sẽ chìm sâu hơn vào nợ khi mức nợ hiện tại của họ đã quá cao so với phần còn lại của thế giới. Có lẽ Hy Lạp có thể kể cho bạn nghe cái giá mà người dân nước này đã phải trả."

Vào năm 2010, Hy Lạp rơi vào khủng hoảng nợ do lãi suất tăng và suy thoái kinh tế, khiến nước này không thể trả nợ. Các nước EU và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) buộc phải can thiệp để cứu khu vực đồng euro, đổi lại Athens phải thực hiện các biện pháp thắt lưng buộc bụng nghiêm ngặt.

Chính phủ Hà Lan tuyên bố ủng hộ quyết định của Thủ tướng Schoof về kế hoạch tái vũ trang của châu Âu nhưng nhấn mạnh rằng ông phải phủ quyết bất kỳ đề xuất nào liên quan đến việc vay nợ chung hoặc nới lỏng quy tắc tài khóa nhằm miễn trừ chi tiêu quốc phòng vô thời hạn.

Ủy ban châu Âu đề xuất miễn trừ các quy tắc ngân sách trong bốn năm, cho phép các quốc gia thành viên chi tới 650 tỷ euro cho quốc phòng mà không vi phạm các quy định về thâm hụt và nợ công. Tuy nhiên, Đức muốn duy trì ngoại lệ này trong "dài hạn".

Ngoài ra, Ủy ban châu Âu cũng lên kế hoạch huy động 150 tỷ euro thông qua cơ chế vay với xếp hạng tín dụng cao nhất của mình, sau đó phân bổ cho các nước dưới dạng các khoản vay lãi suất thấp.

Áp lực lên lãi suất và tài chính EU

Nhiều quốc gia EU đã chứng kiến mức nợ công tăng mạnh trong đại dịch Covid-19, với Pháp, Ý và Tây Ban Nha có mức nợ công vượt cả tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hàng năm của họ.

Khi Đức – quốc gia có mức nợ thấp hơn – công bố kế hoạch ngày 5/3 nhằm tăng thâm hụt ngân sách để tái vũ trang và đầu tư vào cơ sở hạ tầng, lợi suất trái phiếu chính phủ nước này đã tăng 40 bps chỉ trong hai ngày và vẫn duy trì ở mức cao hơn so với trước thông báo.

Các nhà kinh tế tại ngân hàng ING của Hà Lan cảnh báo rằng kế hoạch tái vũ trang của châu Âu "rõ ràng sẽ tạo áp lực đẩy lãi suất lên cao".

Omtzigt khẳng định chính phủ Hà Lan sẽ kiên quyết phản đối bất kỳ nỗ lực vay nợ chung nào khác. Ông nhắc lại rằng Hà Lan chỉ đồng ý với quỹ phục hồi 800 tỷ euro trong đại dịch với điều kiện đó là một giải pháp "một lần duy nhất".

"Chúng tôi lo ngại" rằng quỹ này sẽ được sử dụng như một tiền lệ để tài trợ cho quốc phòng, Omtzigt nói. Ông cho biết Hà Lan nhận được khoảng 5 tỷ euro từ quỹ phục hồi nhưng sẽ phải gánh khoảng 35 tỷ euro nợ liên quan do nền kinh tế nước này phát triển mạnh. Lãi suất tăng sẽ khiến EU phải chi thêm 30 tỷ euro mỗi năm từ năm 2028 cho các khoản trả nợ và lãi suất, chiếm khoảng một phần sáu tổng ngân sách.

Cân bằng giữa quốc phòng và ổn định kinh tế

Omtzigt cho biết Hà Lan đã đạt mục tiêu chi tiêu quốc phòng ở mức 2% GDP theo yêu cầu của NATO vào năm ngoái và sẽ cần tiếp tục tăng chi tiêu. "Nhưng chúng tôi sẽ phải làm nhiều hơn nữa," ông thừa nhận.

Với kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh tế, Omtzigt nhấn mạnh rằng nguy cơ Mỹ áp thuế quan hoặc một cú sốc giá năng lượng mới có thể khiến khu vực đồng euro đối mặt với suy thoái kinh tế.

"Nếu khu vực đồng euro phải đối mặt với một cú sốc tài chính mới... thì chúng ta sẽ gặp rất nhiều khó khăn," ông cảnh báo.