Đàm phán EU – Trung Quốc trở thành tâm điểm khi căng thẳng thương mại với Mỹ leo thang

Giữa áp lực gia tăng từ chính sách thuế quan của Mỹ và tình trạng mất cân đối thương mại toàn cầu, Bắc Kinh đang đặt nhiều kỳ vọng vào hội nghị thượng đỉnh với Liên minh châu Âu (EU) diễn ra vào thứ Năm. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa dự kiến sẽ có cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Cường nhằm tháo gỡ các bất đồng và thúc đẩy quan hệ thương mại song phương.

Chính sách thương mại cứng rắn của Tổng thống Trump đã mở ra cơ hội để Trung Quốc tìm kiếm sự xích lại gần hơn với EU. Tuy nhiên, việc Bắc Kinh ủng hộ Moscow trong xung đột Ukraine, thắt chặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, và tình trạng hàng hóa giá rẻ tràn vào thị trường châu Âu đang khiến mối quan hệ trở nên phức tạp. Cuộc gặp lần này vì vậy mang tính quyết định đối với nỗ lực duy trì đà tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong nửa cuối năm.

Đáng chú ý, xuất khẩu của Trung Quốc sang EU đã tăng 6.9% trong tháng 6 so với cùng kỳ năm ngoái, cải thiện mạnh so với mức tăng 3.0% của tháng 5, bất chấp việc EU áp thuế đối với xe điện Trung Quốc. Nhu cầu từ Đức và Pháp là động lực chính, khi xuất khẩu sang Đức tăng 11.9% và sang Pháp tăng 8.6%.

Trái lại, xuất khẩu sang Mỹ giảm 10.7% trong 6 tháng đầu năm. Thị phần của Mỹ trong tổng xuất khẩu của Trung Quốc giảm từ 14.6% trong năm 2024 xuống còn 11.9% trong nửa đầu năm 2025, dù xuất khẩu sang Mỹ đã tăng tạm thời trong quý I do doanh nghiệp đẩy mạnh đơn hàng trước thời điểm áp thuế.

Các số liệu trên cho thấy rõ sự cần thiết đối với Bắc Kinh trong việc củng cố quan hệ thương mại với EU – trong bối cảnh EU cũng đang chịu sức ép từ Mỹ trong việc giảm nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc.

Thuế quan Mỹ với Đông Nam Á làm nổi bật chiến lược giảm phụ thuộc vào Trung Quốc

Khi EU đứng trước nguy cơ bị áp thuế 15% đối với hàng hóa xuất sang Mỹ, Trung Quốc có thể tranh thủ cơ hội bằng cách đề xuất nhượng bộ thuế quan, tạo ra một lộ trình thương mại gián tiếp vào thị trường Mỹ thông qua châu Âu.

Tuy nhiên, rủi ro vẫn tiềm ẩn. Washington đang gia tăng kiểm soát các kênh xuất khẩu thay thế, đặc biệt tại Đông Nam Á, nơi Trung Quốc đang chuyển hướng dòng hàng hóa. Xuất khẩu của Trung Quốc sang ASEAN tăng 16.8% trong tháng 6, trong khi xuất khẩu sang Mỹ sụt giảm 16.1%.

Tuy nhiên, triển vọng xuất khẩu sang Đông Nam Á có thể xấu đi trong nửa cuối năm. Việt Nam đã đồng ý áp thuế 40% đối với hàng hóa có nguồn gốc Trung Quốc trung chuyển sang Mỹ, ngoài mức thuế 20% với hàng nội địa. Mỹ cũng đã áp thuế 19% đối với hàng hóa xuất xứ từ Indonesia.

Theo báo cáo của China Beige Book, nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc của Indonesia trong tháng 4 tăng vọt 51% so với cùng kỳ, nhưng điều này đang làm dấy lên lo ngại nội tại. Chủ tịch Hiệp hội Sợi dệt Indonesia, Redma Gita Wirawasta, cảnh báo rằng: “Tình huống xấu nhất không phải là chúng tôi không thể xuất khẩu – mà là Trung Quốc sẽ tràn ngập thị trường nội địa.”

Cựu Tổng thống Joko Widodo từng tuyên bố sẵn sàng áp thuế 200% đối với hàng hóa Trung Quốc nếu cần thiết để bảo vệ ngành sản xuất trong nước.

Chính sách trong nước và quan hệ thương mại EU – Trung Quốc đóng vai trò then chốt

Trước những áp lực từ Mỹ và ASEAN, Bắc Kinh đang phải đối mặt với một chiến trường thương mại phức tạp. Các gói kích thích nhằm thúc đẩy tiêu dùng trong nước sẽ đóng vai trò trung hòa tác động từ bên ngoài, nhưng việc Trung Quốc vẫn phụ thuộc nhiều vào nhu cầu toàn cầu khiến đàm phán với EU càng trở nên quan trọng.

Chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á – Thái Bình Dương tại Natixis, bà Alicia Garcia Herrero, nhận định:

“Tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc có thể giảm còn 2–3% trong quý III và chỉ còn 1% vào quý IV. Các mặt hàng giá trị thấp, dễ thay thế như đồ gỗ, giày dép, quần áo, đồ chơi… sẽ chịu tác động nặng nhất. Nhiều sản phẩm dự kiến xuất sang Mỹ nay đang được bán tháo với giá rẻ trên các sàn thương mại điện tử nội địa.”

Tuy nhiên, nếu đàm phán EU – Trung Quốc thành công và thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc được nới lỏng, triển vọng xuất khẩu có thể cải thiện đáng kể. Phó Thủ tướng Hà Lập Phong dự kiến sẽ tham dự vòng đàm phán cấp cao Mỹ – Trung vào tuần tới. Bộ trưởng Tài chính Mỹ cũng sẽ gặp các quan chức Bắc Kinh tại Stockholm vào ngày 28–29/7.

Chỉ số Hang Seng tiến gần mốc 26,000 nhờ kỳ vọng vào diễn biến thương mại và kích thích kinh tế

Tâm lý nhà đầu tư đối với cổ phiếu Trung Quốc và Hồng Kông cải thiện mạnh trong tháng 7, nhờ các biện pháp hỗ trợ kinh tế trong nước và hy vọng vào tiến triển thương mại với Mỹ và EU.

Chỉ số Hang Seng đã ghi nhận 5 phiên tăng liên tiếp tính đến ngày 24/7, tăng 6.75% từ đầu tháng. Trong khi đó, chỉ số CSI 300 và Shanghai Composite cũng tăng lần lượt 5.26% và 4.56%. Cam kết ổn định giá cả, thúc đẩy tiêu dùng cá nhân và triển vọng thỏa thuận thương mại đã góp phần củng cố đà tăng của thị trường.

Đáng chú ý, chỉ số Nasdaq Composite của Mỹ chỉ tăng 3.19% trong cùng kỳ, tụt hậu so với các thị trường châu Á.