Mỹ sẽ áp mức thuế 20% – thấp hơn kế hoạch trước đó – đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam, theo tuyên bố của Tổng thống Donald Trump vào ngày thứ Tư. Động thái này được đưa ra chỉ vài ngày trước thời hạn 9/7, khi Mỹ dự kiến tăng mạnh thuế quan với phần lớn hàng nhập khẩu. Đây được xem là bước đi nhằm hạ nhiệt căng thẳng thương mại với đối tác xuất khẩu lớn thứ 10 của Mỹ.

Ông Trump cho biết hàng hóa Việt Nam sẽ chịu mức thuế 20%, trong khi các lô hàng trung chuyển từ các quốc gia khác qua Việt Nam sẽ bị đánh thuế cao hơn, ở mức 40%. Ở chiều ngược lại, Việt Nam sẽ được phép nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ với mức thuế 0%.

“Tôi rất vinh dự thông báo rằng mình vừa ký một thỏa thuận thương mại với Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam,” ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social, sau cuộc hội đàm với Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm.

Thông báo này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump đang tìm cách hoàn tất các thỏa thuận với các đối tác thương mại quan trọng trước thời điểm Mỹ chính thức áp thuế theo kế hoạch công bố từ tháng 4, vốn dự kiến áp thuế lên tới 46% đối với hàng hóa Việt Nam.

Tuy nhiên, nhiều chi tiết vẫn chưa rõ ràng. Hiện không có thông tin chính thức về danh mục sản phẩm cụ thể sẽ chịu thuế 20%, hay cơ chế xác định sản phẩm nào sẽ được hưởng ưu đãi hoặc chịu mức thuế cao hơn. Việc thực thi quy định mới về "hàng trung chuyển" – chủ yếu nhắm vào sản phẩm gốc Trung Quốc được tái nhãn “Made in Vietnam” – cũng chưa được công bố cụ thể.

Chính phủ Việt Nam không xác nhận các mức thuế nêu trên, mà chỉ mô tả thỏa thuận đạt được là một “tuyên bố chung về khung thương mại.” Theo tuyên bố của phía Hà Nội, Việt Nam cam kết dành ưu đãi tiếp cận thị trường cho hàng hóa Mỹ, bao gồm xe ô tô động cơ lớn – một trong những lĩnh vực Mỹ quan tâm.

Thỏa thuận này được xem là chiến thắng chính trị cho ông Trump, trong bối cảnh Nhà Trắng gặp khó khăn trong việc đạt thỏa thuận với các đối tác thương mại lớn. Ngoài Việt Nam, chính quyền Mỹ cũng đã đạt thỏa thuận sơ bộ với Anh – đối tác thương mại lớn thứ sáu – và đang đàm phán với nhiều nước khác để tránh một làn sóng áp thuế mới.

Về phần mình, ông Tô Lâm đã đề nghị Mỹ công nhận Việt Nam là một nền kinh tế thị trường và dỡ bỏ các hạn chế đối với xuất khẩu công nghệ cao sang Việt Nam – những đề xuất mà Hà Nội đã theo đuổi từ lâu.

Cả Nhà Trắng và Bộ Công Thương Việt Nam đều chưa đưa ra bình luận chính thức.

Thương mại song phương Mỹ - Việt tăng mạnh từ 2018

Kể từ khi Mỹ bắt đầu áp thuế hàng trăm tỷ USD lên hàng hóa Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump (2017–2021), thương mại giữa Mỹ và Việt Nam đã tăng vọt, chủ yếu theo chiều từ Việt Nam sang Mỹ. Nhiều doanh nghiệp Mỹ tìm cách né thuế Trung Quốc bằng cách nhập khẩu hàng hóa qua Việt Nam.

Theo dữ liệu từ Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ, xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ đã gần gấp ba lần – từ dưới 50 tỷ USD năm 2018 lên khoảng 137 tỷ USD vào năm 2024. Ngược lại, xuất khẩu của Mỹ sang Việt Nam chỉ tăng 30%, đạt hơn 13 tỷ USD năm ngoái.

Tuy nhiên, khái niệm "trung chuyển hàng hóa" vẫn gây tranh cãi và thường bị chính trị hóa. “Cách định nghĩa và thực thi khái niệm này sẽ định hình tương lai quan hệ thương mại Mỹ – Việt,” ông Dan Martin, cố vấn tại Dezan Shira & Associates, nhận định.

Trước đó, vào ngày 2/4, ông Trump công bố loạt kế hoạch áp thuế lên nhiều quốc gia, nhưng trì hoãn thực thi cho đến 9/7 nhằm tạo điều kiện đàm phán. Hơn một chục quốc gia hiện đang đàm phán để tránh đợt áp thuế này.

Anh đã chấp thuận mức thuế 10% cho một số hàng hóa để đổi lấy ưu đãi tiếp cận thị trường Mỹ đối với động cơ máy bay và thịt bò. Cũng như với Việt Nam, thỏa thuận với Anh mang tính khung, chưa phải là hiệp định thương mại hoàn chỉnh.

Cạnh tranh thương mại với Trung Quốc vẫn âm ỉ

Mỹ và Trung Quốc gần đây đã đạt một thỏa thuận giới hạn trong cuộc chiến thuế quan kéo dài, trong đó Bắc Kinh cho phép Mỹ tiếp cận trở lại với một số khoáng sản đất hiếm. Tuy nhiên, nhiều bất đồng quan trọng vẫn bị gác lại.

“Việt Nam lo ngại nếu Mỹ giữ mức thuế 46% như đã đề xuất với Trung Quốc, họ sẽ bị mất lợi thế cạnh tranh, đặc biệt với các quốc gia Đông Nam Á khác,” ông Murray Hiebert – chuyên gia cao cấp tại CSIS – nhận xét. “Điều này có thể ảnh hưởng đến niềm tin chiến lược và hợp tác an ninh giữa Hà Nội và Washington.”

Cổ phiếu của các công ty thời trang và thể thao lớn của Mỹ như Nike, Under Armour và VF Corp (chủ sở hữu thương hiệu North Face) đã tăng mạnh sau tin tức về thỏa thuận với Việt Nam.