Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố Đạo luật Giảm Lạm Phát (IRA) trị giá 369 tỷ USD vào năm 2022, nhiều người bất ngờ vì đạo luật này không liên quan trực tiếp đến lạm phát và còn giới hạn một số đồng minh chủ chốt của Mỹ như Liên minh Châu Âu và Hàn Quốc trong việc hưởng các trợ cấp cho năng lượng xanh.

Sau hai năm, IRA đã trở thành biểu tượng của chính sách khí hậu Mỹ, mang cả mặt tích cực lẫn tiêu cực, đặc biệt trong bối cảnh Donald Trump vừa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm nay và hứa hẹn sẽ thay đổi một số phần của đạo luật này.

Một điểm tích cực là những khoản trợ cấp từ IRA đã kích thích làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ xanh. Heather Boushey, thành viên Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng, cho biết đây là sự gia tăng đầu tư lớn nhất trong hơn bốn thập kỷ qua. Đáng chú ý, phần lớn đầu tư này lại diễn ra tại các bang bảo thủ, nơi quy định xây dựng và lao động linh hoạt hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án phát triển.

Bên cạnh đó, IRA được thiết kế nhằm khuyến khích đầu tư vào các khu vực công nghiệp đang suy yếu và thường ủng hộ Trump, từ đó giúp củng cố sự đồng thuận tại các khu vực này. Đồng thời, IRA cũng thúc đẩy huy động vốn tư nhân và trở thành thách thức lớn đối với các khu vực khác. Liên minh Châu Âu, lo ngại mất các nguồn đầu tư vào tay Mỹ, đã triển khai các ưu đãi riêng của mình, và Hàn Quốc cũng không chịu đứng ngoài cuộc.

Dù vậy, IRA cũng tạo ra sự phản đối mạnh mẽ từ phe bảo thủ, đặc biệt là trong các chiến dịch phản đối về mất việc làm trong các ngành công nghiệp truyền thống. Mặc dù các bang bảo thủ hưởng lợi từ làn sóng đầu tư, lực lượng bảo thủ đang ngày càng mạnh mẽ, đe dọa đến các chính sách khí hậu này.

Trong khi đó, dù Biden thúc đẩy năng lượng xanh nhưng ông cũng đã cấp phép phát triển các mỏ dầu và khí đốt nhiều hơn cả thời kỳ Trump.

Nhiều người từng kỳ vọng chính sách khí hậu sẽ thúc đẩy hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, dưới thời Biden, lĩnh vực này lại trở thành một mặt trận cạnh tranh chiến lược ngày càng căng thẳng. Trung Quốc đã gần như độc quyền kiểm soát quá trình xử lý các khoáng sản thiết yếu cho công nghệ xanh và dẫn đầu sản xuất tấm pin mặt trời cùng xe điện.

Ngay cả khi Trump làm tổng thống, việc đảo ngược xu hướng này cũng không hề dễ dàng. Dù chính quyền Trump có đe dọa sẽ áp thuế lên hàng Trung Quốc, lợi thế của Trung Quốc hiện tại quá lớn khiến Mỹ khó lòng bắt kịp. Washington đứng trước lựa chọn khó khăn: Hoặc nhanh chóng xanh hóa bằng cách sử dụng công nghệ Trung Quốc với chi phí thấp, hoặc tự phát triển công nghệ với chi phí cao hơn và chậm trễ hơn. Dù lựa chọn thế nào, tình hình chính trị hiện tại đã trở nên căng thẳng, và điều này ảnh hưởng đến các nỗ lực giảm khí thải toàn cầu.

Những người lạc quan có thể cho rằng những trở ngại này chỉ là bước lùi nhỏ trên con đường tiến bộ. Dù sao, IRA cũng đã đặt chính sách khí hậu vào trung tâm của các cuộc tranh luận tại Washington, điều chưa từng có trước đây trong lịch sử nước Mỹ.

Dù Trump có làm tổng thống, khó có thể đảo ngược xu hướng này, khi khu vực tư nhân vẫn đang tích cực hành động. Elon Musk, một người ủng hộ Trump, sẽ không ngừng sản xuất xe điện. Hơn nữa, trong nhiệm kỳ đầu của Trump, nhiều công ty và chính quyền địa phương đã tự triển khai các kế hoạch khí hậu, bất chấp chính sách liên bang. Xu hướng này nhiều khả năng sẽ tiếp tục, nhất là khi các hệ thống kế toán tại châu Âu và California buộc các công ty lớn phải báo cáo lượng phát thải, bất kể Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ quyết định ra sao.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đang diễn ra quá nhanh, thể hiện qua các hiện tượng thời tiết cực đoan gần đây, đòi hỏi chính sách phải hành động khẩn trương để kiểm soát tình trạng nóng lên toàn cầu. Điều khiến nhiều người ngoài Mỹ thất vọng là thái độ hoài nghi của cử tri bảo thủ về biến đổi khí hậu dường như không giảm, dù đã có nhiều thảm họa thời tiết gần đây. Ví dụ, Florida, bang thường xuyên hứng chịu bão, vẫn là một trong những bang hoài nghi về biến đổi khí hậu nhất.

Dự báo cho chính sách khí hậu của Mỹ có thể sẽ tiếp tục mâu thuẫn và thậm chí đi ngược lại mục tiêu. Có lẽ, đây là minh chứng khác cho câu nói được cho là của Winston Churchill: “Nước Mỹ luôn làm điều đúng, sau khi thử hết mọi cách khác.”