Tâm điểm của màn trình diễn này là Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm (TCJA) năm 2017 – một trong những di sản quan trọng nhất từ nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump. Nếu như các lớp khán giả thông thường nhìn thấy một chính sách thuế "cách mạng" thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thì những người có con mắt tinh tường của giới tài chính lại nhận ra một cấu trúc phức tạp được thiết kế để che giấu chi phí thực sự của nó.

Điểm mấu chốt của trò ảo thuật này nằm ở điều khoản hết hạn được đưa vào một cách có tính toán. Điểm này cần được làm rõ: Hầu hết các điều khoản quan trọng của TCJA không phải được thiết kế để tồn tại vĩnh viễn, mà là để "tự động biến mất" vào cuối năm 2025. Đây không phải là sự tình cờ hay một sai sót trong soạn thảo luật, mà là một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng để vượt qua một rào cản thủ tục quan trọng tại Thượng viện – quy trình "hòa giải ngân sách".

Tại sao điều này lại quan trọng đến vậy? Vì nó cho phép các nhà hoạch định chính sách báo cáo chi phí của TCJA chỉ là 1.7 nghìn tỷ USD – một con số đã đủ gây choáng váng vào thời điểm đó – trong khi thực tế chi phí duy trì các chính sách này lâu dài sẽ cao hơn nhiều. Đây chính là trò ảo thuật tài khóa: Tạo ra ảo giác về một khoản cắt giảm thuế có chi phí hạn chế, trong khi đặt ra một "quả bom hẹn giờ" buộc những người kế nhiệm phải đối mặt với hậu quả tài chính thực sự.

Bối cảnh tài chính của Mỹ đã thay đổi đáng kể từ khi TCJA được thông qua. Vào năm 2017, thâm hụt ngân sách hàng năm là 693 tỷ USD, và chính phủ liên bang chi 269 tỷ USD để trả lãi cho khoản nợ công 15 nghìn tỷ USD. Nhưng số liệu hiện tại khiến người ta phải rùng mình: thâm hụt ngân sách hàng năm đã tăng vọt lên 1.9 nghìn tỷ USD, trong khi chi phí lãi vay để phục vụ khoản nợ công trên 30 nghìn tỷ USD đã nhảy vọt lên 952 tỷ USD.

Các nhà phân tích tại Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) – cơ quan độc lập và phi đảng phái chịu trách nhiệm đánh giá tác động tài chính của các chính sách liên bang – đưa ra một dự báo đáng lo ngại: ngay cả khi TCJA hết hiệu lực theo đúng thiết kế ban đầu, thâm hụt ngân sách vẫn sẽ tiếp tục leo thang lên mức 2.1 nghìn tỷ USD vào năm 2030, với chi phí lãi vay hàng năm vượt quá 1.3 nghìn tỷ USD.

Với những số liệu như vậy, một nhà hoạch định chính sách tài khóa tỉnh táo sẽ phải đối mặt với một thực tế khó chịu: Mỹ không thể tiếp tục con đường hiện tại nếu muốn duy trì sự ổn định tài chính dài hạn. Giải pháp hợp lý nhất là phải xem xét cả hai phía của phương trình tài khóa – vừa tăng thu ngân sách vừa cắt giảm chi tiêu – để đưa thâm hụt về mức kiểm soát được.

Tuy nhiên, một nhóm chính trị gia lại đang đi theo hướng khác. Thay vì đối mặt với thực tế tài chính, họ đang chuẩn bị một màn ảo thuật mới – một thủ thuật kế toán đầy tinh vi được gọi là "thay đổi đường cơ sở". Đây là một khái niệm kỹ thuật nhưng có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến cách chúng ta nhìn nhận tác động của các chính sách tài khóa.

Thông thường, khi CBO đánh giá tác động của một chính sách, họ so sánh nó với "luật hiện hành" – tức là luật pháp hiện tại với mọi thời hạn và điều khoản hết hạn được quy định rõ ràng. Nhưng nhóm chính trị gia này đang thúc đẩy việc sử dụng "chính sách hiện tại" làm tiêu chuẩn so sánh – giả định rằng các chính sách hiện tại sẽ tiếp tục vô thời hạn, bất kể luật pháp có quy định chúng sẽ hết hạn hay không.

Sự thay đổi này có vẻ như chỉ là một chi tiết kỹ thuật, nhưng hậu quả của nó là rất lớn. Nếu "chính sách hiện tại" trở thành tiêu chuẩn, thì việc gia hạn TCJA sẽ không còn được xem là làm tăng thâm hụt ngân sách – mặc dù nó sẽ khiến chính phủ mất đi gần 5 nghìn tỷ USD nguồn thu trong thập kỷ tới. Thay vào đó, việc để TCJA hết hiệu lực theo đúng thiết kế ban đầu sẽ được xem là một đợt "tăng thuế lớn".

Đây chính là lý do tại sao Nghị sĩ David Schweikert, Chủ tịch Ủy ban Giám sát của Ủy ban Tài chính Hạ viện – một đảng viên Cộng hòa – đã không ngần ngại gọi đây là một "trò lừa đảo". Ông hiểu rõ rằng đây là một nỗ lực có chủ đích nhằm che giấu thực tế tài chính và tránh né trách nhiệm giải trình về tác động của các quyết định chính sách.

Điều đáng báo động là các nhà lãnh đạo hàng đầu của Đảng Cộng hòa đang tích cực thúc đẩy chiến lược này. Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện Mike Crapo đã công khai tuyên bố: "Nếu bạn không thay đổi bộ luật thuế, bạn chỉ đang gia hạn chính sách hiện tại – điều đó không làm tăng thâm hụt." Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune và Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson cũng được cho là đang chuẩn bị áp dụng phương pháp này để xóa bỏ chi phí thực sự của việc gia hạn TCJA khỏi các báo cáo ngân sách chính thức.

Thậm chí, có dấu hiệu cho thấy chính quyền Trump đang cân nhắc hỗ trợ nỗ lực này, với Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã phát đi tín hiệu ủng hộ khái niệm "chính sách hiện tại" này. Điều này đáng chú ý vì Bộ Tài chính thường được kỳ vọng sẽ duy trì các tiêu chuẩn kế toán nghiêm ngặt nhất trong chính phủ.

Bức tranh lớn hơn ở đây là một câu hỏi sâu sắc về trách nhiệm tài khóa và sự minh bạch trong quản lý ngân sách quốc gia. Một chính sách thuế được thiết kế với điều khoản hết hạn rõ ràng không thể đồng thời được giả định là sẽ tiếp tục vô thời hạn mà không có bất kỳ chi phí nào. Đây là một mâu thuẫn cơ bản trong logic tài khóa, và việc cố gắng duy trì cả hai giả định này đồng thời là một hành động tự mâu thuẫn.

Những người ủng hộ mạnh mẽ các khoản cắt giảm thuế cần phải đối mặt với một thực tế khó chịu: nếu họ tin rằng các chính sách này là thiết yếu cho sự thịnh vượng của nền kinh tế, họ phải sẵn sàng chấp nhận và giải thích chi phí thực sự của chúng. Tương tự, những người lo ngại về tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng tăng phải thẳng thắn về sự cần thiết phải tăng thu ngân sách hoặc cắt giảm chi tiêu đáng kể.

Đằng sau những con số và thuật ngữ kỹ thuật phức tạp này là một câu hỏi đơn giản nhưng sâu sắc: Điều gì đã khiến các chính trị gia trở nên quá ám ảnh với việc duy trì các khoản cắt giảm thuế đến mức họ sẵn sàng thực hiện những thủ thuật kế toán như vậy? Phải chăng đó là một niềm tin sâu sắc vào hiệu quả kinh tế của các chính sách này, hay đơn giản là sự cố chấp đối với một ý thức hệ đã trở thành giáo điều?

Đây không chỉ là một cuộc tranh luận về các con số và kỹ thuật kế toán. Đây là một cuộc tranh luận về sự trung thực và minh bạch trong quản lý tài chính công cộng. Khi các chính trị gia lựa chọn sử dụng các thủ thuật kế toán để che giấu chi phí thực sự của các chính sách, họ không chỉ đang xói mòn niềm tin của công chúng vào các thể chế tài chính mà còn đang tạo ra những rủi ro nghiêm trọng cho sự ổn định kinh tế dài hạn của quốc gia.