Khi năm 2024 dần khép lại, viễn cảnh lạc quan cho châu Âu trở nên mờ mịt. Tình hình chính trị ngày càng phân mảnh và phân cực, với Đức có thể phải chờ đến sau cuộc bầu cử vào cuối tháng Hai để có một chính phủ ổn định, còn Pháp phải đợi đến năm 2027 khi Tổng thống Emmanuel Macron kết thúc nhiệm kỳ.

Nền kinh tế khu vực đối mặt với những thách thức lớn: Tăng trưởng đình trệ, tỷ lệ thất nghiệp được dự báo tăng cao. Các rào cản như quy định phức tạp, giá năng lượng cao, nhân khẩu học suy giảm, cạnh tranh gia tăng trong lĩnh vực sản xuất và sự tụt hậu trước tiến bộ công nghệ của Mỹ và Trung Quốc đã kìm hãm tiềm năng phát triển. Đồng thời, gánh nặng nợ công ngày càng đè nặng, trong khi các chính phủ phải đối mặt với áp lực tăng cường chi tiêu quốc phòng.

Dự báo đồng thuận cho năm tới chỉ ra mức tăng trưởng 1.1%. Một số nhận định còn u ám hơn, như dự báo của Bank of America cho thấy tăng trưởng năm 2025 có thể chỉ đạt 0.9% với giả định Donald Trump chỉ áp đặt các mức thuế khiêm tốn đối với châu Âu nếu quay lại Nhà Trắng. Theo khảo sát gần đây của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) với các nhà kinh tế độc lập, các rủi ro đối với tăng trưởng phần lớn nghiêng về chiều hướng tiêu cực.

Thị trường cũng phản ánh rõ nét sự bi quan này. Mặc dù cổ phiếu châu Âu đang giao dịch gần mức cao kỷ lục nhưng vẫn thua xa cổ phiếu Mỹ. Chỉ số Euro Stoxx 600 giảm 40% so với chỉ số S&P 500 dựa trên thu nhập dự báo năm sau. Trong khi các hộ gia đình Mỹ lạc quan chưa từng có với cổ phiếu và các nhà quản lý quỹ Mỹ giữ lượng tiền mặt thấp kỷ lục, thì các nhà quản lý quỹ toàn cầu lại giảm tỷ trọng cổ phiếu châu Âu, không ai kỳ vọng khu vực này sẽ vượt trội so với các thị trường khác trong năm 2025, theo khảo sát của Bank of America.

Tuy nhiên, chính sự bi quan sâu sắc này lại đặt ra một ngưỡng thấp để các bất ngờ tích cực có thể xảy ra. Vậy điều gì có thể thay đổi cục diện châu Âu vào năm 2025?

Một trong những tín hiệu tích cực có thể đến từ việc ECB ngừng tập trung vào lạm phát và chuyển sang hỗ trợ tăng trưởng. Việc hạ lãi suất chuẩn từ 3.0% hiện nay xuống mức 1.5% hoặc thấp hơn có thể giúp khôi phục niềm tin ở các lĩnh vực đang gặp khó khăn như bất động sản và xây dựng, theo Gilles Moëc, kinh tế trưởng của Axa. Điều này cũng sẽ hỗ trợ các dự án khử carbon kéo dài và giảm bớt áp lực tài khóa cho các chính phủ.

Một kịch bản khác là chiến tranh tại Ukraine kết thúc sớm theo các điều kiện mà Kyiv có thể chấp nhận, xóa bỏ một trong những rào cản lớn nhất đối với kinh tế châu Âu suốt hơn hai năm qua. Nếu điều này dẫn đến giá năng lượng giảm, niềm tin sẽ được cải thiện ngay lập tức. Dù việc tái thiết Ukraine và hội nhập vào thị trường chung EU là một quá trình dài, tác động tích cực đến tâm lý nhà đầu tư sẽ rất nhanh chóng.

Việc nới lỏng quy tắc hạn chế nợ công của Đức cũng có thể mang lại hiệu quả. Friedrich Merz, ứng viên hàng đầu cho vị trí thủ tướng tiếp theo, hiện bác bỏ ý tưởng này trước bầu cử. Tuy nhiên, cam kết của CDU về tăng chi tiêu quốc phòng và giảm thuế có thể buộc Đức phải vay nợ nhiều hơn. Với sự ủng hộ từ Angela Merkel đến chủ tịch Ngân hàng Trung ương Đức, chính sách tài khóa nới lỏng có khả năng được thông qua. Một chương trình cải cách mạnh mẽ có thể giúp tăng trưởng của Đức tăng thêm 0.5 điểm phần trăm, theo Holger Schmieding, kinh tế trưởng của Berenberg Bank.

Mario Draghi đã đưa ra các khuyến nghị nhằm tăng năng lực cạnh tranh cho EU, và nếu các cải cách này được thực hiện, đó sẽ là một bất ngờ tích cực khác. Dù nhiều người phản đối việc phát hành nợ công mới, nhưng phần lớn nội dung trong chương trình cải cách của cựu thủ tướng Ý không yêu cầu nguồn vốn hay luật pháp bổ sung. Ngoài ra, dấu hiệu ủng hộ việc phát hành nợ mới để tài trợ chi tiêu quốc phòng đang gia tăng khi châu Âu nỗ lực đảm bảo an ninh.

Sự thiếu vắng lãnh đạo mạnh mẽ tại Pháp và Đức có thể là rào cản, nhưng những cá nhân khác đang lấp đầy khoảng trống này. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, với chuyến thăm Brazil ngay trong tuần đầu nhiệm kỳ mới để ký thỏa thuận thương mại EU-Mercosur, cho thấy sự sẵn sàng đối mặt rủi ro chính trị vì lợi ích kinh tế và địa chính trị của khối. Bà dường như hiểu được tầm quan trọng của thời điểm này và sẵn sàng hành động để thay đổi tình hình.

Có lẽ, năm 2025 sẽ là thời điểm mà châu Âu khiến thế giới bất ngờ với những bước tiến tích cực.