Các quốc gia từ Nam Phi đến Malaysia lại tiếp tục bước vào cuộc đua thương mại căng thẳng với Mỹ — lần này là thêm ba tuần chờ đợi trong áp lực.

Vào thứ Hai, Tổng thống Donald Trump một lần nữa gia hạn thời hạn để ký kết các thỏa thuận thương mại song phương, lần này kéo dài đến ngày 1 tháng 8. Nhưng thay vì là một cử chỉ thiện chí, động thái này lại giống như một lời cảnh báo: Trump gửi thư đến nhiều nhà lãnh đạo thế giới, tuyên bố rằng nếu không đạt được thỏa thuận, hàng xuất khẩu của họ sẽ phải đối mặt với mức thuế cao từ 25% đến 40% bắt đầu từ tháng sau.

Đây không chỉ là một lời đe dọa, mà còn là sự hồi sinh của chiến lược "ngoại giao thuế quan" mang tính cưỡng ép mà Trump từng theo đuổi – từng được gọi là chính sách "Ngày Giải phóng", một cách thể hiện thái độ cứng rắn nhằm buộc các nước nhượng bộ.

Nhật Bản và Hàn Quốc hiện đang là ví dụ điển hình. Cả hai quốc gia từng bị đe dọa áp thuế 24–25% từ tháng Tư, nhưng sau đó được trì hoãn để đàm phán thêm. Tuy nhiên, điều này không giúp họ thoát khỏi chỉ trích. Trump phàn nàn rằng Nhật không mua đủ gạo và xe hơi Mỹ, mặc dù thực tế là một nửa lượng gạo miễn thuế nhập khẩu vào Nhật Bản đến từ Mỹ. Còn Hàn Quốc, dù đã ký hiệp định thương mại tự do với Mỹ từ 2012, cũng không tránh khỏi làn sóng tấn công mới. Chính sách của Trump hiện đang đe dọa làm chậm các khoản đầu tư của các tập đoàn lớn như Hyundai hay SK On tại Mỹ, đặc biệt là sau khi Washington cắt giảm trợ cấp xe điện – một yếu tố then chốt trong chiến lược sản xuất toàn cầu của các hãng này.

Với các nước nhỏ hơn, sức ép thậm chí còn nặng nề hơn. Chẳng hạn như Lào chỉ nhập khẩu khoảng 40 triệu USD hàng hóa từ Mỹ, trong khi xuất khẩu sang Mỹ lên tới 803 triệu USD trong năm 2024. Dù con số này là nhỏ trong bối cảnh thâm hụt thương mại hàng hóa 1,200 tỷ USD của Mỹ, nhưng mức thuế 40% mà Trump đe dọa áp dụng sẽ là cú đánh nghiêm trọng đối với nền kinh tế 16 tỷ USD của quốc gia Đông Nam Á này.

Vấn đề lớn hơn là: Ngay cả khi đạt được một thỏa thuận với Mỹ, phần thưởng dành cho các quốc gia vẫn rất mơ hồ. Ví dụ như Việt Nam – quốc gia từng đạt được một thỏa thuận tạm thời với Mỹ – vẫn bị áp mức thuế 20% và thêm một loại "thuế chuyển tải" nhằm vào hàng hóa đi qua Việt Nam từ nước thứ ba. Những điều khoản tương tự cũng được áp dụng với Nhật Bản và Hàn Quốc dù hai nước này hiện chưa đạt được thỏa thuận nào. Trong khi đó, Việt Nam đã thực sự giảm thuế về 0% cho một số hàng hóa Mỹ, theo thông tin từ Nhà Trắng.

Chưa dừng lại ở đó, Trump còn đe dọa sẽ áp thuế bổ sung 10% với các quốc gia liên quan đến BRICS – gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi – với lý do họ ủng hộ các chính sách “chống Mỹ”.

Trong bối cảnh hỗn loạn này, tương lai của bất kỳ thỏa thuận nào đều không chắc chắn. Mô hình tối ưu có lẽ là hiệp định gần đây mà Mỹ ký với Anh – một thỏa thuận giúp giảm một số rào cản thương mại, nhưng không mang lại đột phá đáng kể. Đối với nhiều quốc gia, một "thỏa thuận nhỏ" như vậy có thể là chiến thắng thực tế duy nhất, ít nhất là cho đến khi (và nếu) Trump thay đổi lập trường của mình.