Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đang nỗ lực giảm thiểu tác động của cuộc chiến thương mại mới từ Washington, vốn đe dọa gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế khu vực. Tuy nhiên, giữa những biến động này, EU có một cơ hội quan trọng – không chỉ giúp khối giải quyết các vấn đề tài chính cấp bách mà còn định hình lại vị thế của mình trên thị trường vốn toàn cầu.

Mỹ đã hưởng lợi suốt nhiều thế kỷ từ quyết định của các nhà lập quốc vào cuối thế kỷ XVIII, khi trao cho Bộ Tài chính quyền phát hành trái phiếu liên bang và thu thuế để đảm bảo khả năng thanh toán. Nhờ đó, trái phiếu chính phủ Mỹ đã trở thành tài sản an toàn hàng đầu, thu hút dòng vốn toàn cầu và tạo nền tảng cho thị trường vốn Mỹ, thúc đẩy đầu tư vào mọi lĩnh vực từ cơ sở hạ tầng đến trí tuệ nhân tạo.

Thế nhưng, vị thế đặc biệt này đang bị đe dọa bởi chính sách kinh tế của chính quyền mới. Các mức thuế áp đặt thiếu tính toán và mang tính tùy tiện sẽ làm gia tăng lạm phát và bất ổn, khiến trái phiếu chính phủ Mỹ kém hấp dẫn hơn.

Nếu Quốc hội gia hạn vĩnh viễn các đợt cắt giảm thuế năm 2017, khối nợ khổng lồ phải phát hành để tài trợ cho thâm hụt ngân sách sẽ tạo thêm áp lực lên thị trường trái phiếu chính phủ, vốn đã có dấu hiệu căng thẳng.

Điều này không chỉ gây bất lợi cho Mỹ mà còn tác động đến nền kinh tế toàn cầu. Nhưng đây cũng chính là thời cơ để một thực thể khác cung cấp một loại tài sản an toàn, thanh khoản cao nhằm cạnh tranh với trái phiếu chính phủ Mỹ, từ đó giành lấy những lợi ích tài chính mà Mỹ đã độc chiếm trong nhiều thập kỷ.

EU có thể chính là ứng viên phù hợp nhất. Khối này cần huy động hàng trăm tỷ euro trong những năm tới để đầu tư vào các lĩnh vực thiết yếu, từ tăng cường quốc phòng trước một nước Nga ngày càng hiếu chiến, đến nâng cấp cơ sở hạ tầng và phát triển nền kinh tế xanh. Đồng thời, EU cũng rất cần một tài sản an toàn chung để thống nhất thị trường vốn còn phân mảnh và kém phát triển. Trái phiếu EU, được bảo đảm bằng nguồn lực tài chính chung của các quốc gia thành viên, có thể trở thành lời giải cho cả hai bài toán: Tài trợ cho tương lai của khối và định vị EU như một trung tâm tài chính đáng tin cậy trên thế giới.

EU không phải lúc nào cũng nổi bật về tài khóa. Cuộc khủng hoảng nợ công những năm 2010 suýt khiến khu vực đồng euro tan rã, nhưng khối này vẫn luôn tìm cách vượt qua khó khăn. Gần đây, EU đã thông qua một khuôn khổ cải tiến để kiểm soát nợ và thâm hụt ngân sách, với tình hình tài chính của các quốc gia thành viên hiện cân bằng hơn đáng kể so với Mỹ. Ngoài ra, EU đã có kinh nghiệm phát hành nợ chung khi huy động hàng trăm tỷ euro qua chương trình NextGeneration nhằm phục hồi sau đại dịch.

Dù vậy, trở ngại chính trị vẫn còn nhiều. Các nước Bắc Âu, đặc biệt là Đức, lo ngại về tình trạng “ngồi không hưởng lợi.” Chẳng hạn, chi tiêu quốc phòng không mang lại lợi ích đồng đều: Các quốc gia gần Nga sẽ hưởng lợi nhiều hơn, trong khi một số nước lại nhận được nhiều hợp đồng quân sự hơn. Tuy nhiên, có thể khắc phục điều này bằng cách tập trung đầu tư chung vào các lợi ích thực sự mang tính toàn EU, như hệ thống phòng không hay chống biến đổi khí hậu. Ngoài ra, EU có thể hình thành các liên minh khác nhau cho từng mục tiêu cụ thể. Lý tưởng nhất, khối có thể phát hành trái phiếu xanh được bảo chứng bằng nguồn thu từ hệ thống mua bán khí thải mở rộng, đảm bảo khả năng trả nợ minh bạch và bền vững.

Ủy ban châu Âu dự kiến sẽ đề xuất ngân sách dài hạn mới trong năm nay, tạo cơ hội thuận lợi để đẩy mạnh hợp tác. Các nhà lãnh đạo châu Âu ngày càng nhận thức rõ rằng nếu không có sự phối hợp mạnh mẽ hơn, họ khó có thể giải quyết các thách thức đầu tư. Nếu thể hiện được quyết tâm chính trị trong việc huy động nguồn vốn công, EU có thể thu hút thêm dòng vốn tư nhân, tạo nền tảng tài chính vững chắc cho tương lai. Đây có thể là cơ hội tốt nhất mà EU từng có.