Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông áp mức thuế 25% đối với thép nhập khẩu và 10% đối với nhôm, dù vẫn để lại một số ngoại lệ cho các đối tác như Brazil và Hàn Quốc. Tuy nhiên, vào ngày 12/3, rào cản thương mại sẽ càng trở nên nghiêm ngặt hơn khi chính quyền Trump áp thuế bổ sung 25% lên tất cả sản phẩm thép và nhôm nhập khẩu mà không có bất kỳ ngoại lệ nào. Đặc biệt, ông Trump còn tuyên bố một mức thuế bổ sung 25% đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Canada, động thái gây chấn động giới kinh doanh và làm gia tăng căng thẳng thương mại với đối tác lớn nhất của Mỹ trong ngành kim loại.

Mục tiêu chính của những biện pháp này là nhằm kích thích sản xuất nội địa. Tuy nhiên, dữ liệu lịch sử cho thấy kết quả thực tế có thể khác xa kỳ vọng. Trong khi một số tập đoàn trong ngành thép và nhôm tỏ ra hưởng lợi, thì hàng loạt doanh nghiệp sản xuất khác—từ ô tô, hàng tiêu dùng, đến năng lượng—đang đứng trước nguy cơ chịu tác động tiêu cực nghiêm trọng.

Mặc dù nhiều ngành công nghiệp đang lo lắng trước chính sách thuế mới, một số lãnh đạo doanh nghiệp trong ngành thép và nhôm lại tỏ ra phấn khởi.

Leon Topalian, CEO của Nucor, tập đoàn sản xuất thép lớn nhất nước Mỹ, từng phàn nàn về những ngoại lệ trong chính sách thuế quan trước đây và kêu gọi mở rộng phạm vi áp thuế. Ngay sau khi ông Trump công bố kế hoạch mới vào tháng 2, giá thép của Nucor đã tăng ngay lập tức, cùng với US Steel và Cleveland-Cliffs, hai nhà sản xuất thép lớn khác của Mỹ. Giá nhôm cũng không nằm ngoài xu hướng tăng, khi CEO Jesse Gary của Century Aluminum—nhà sản xuất nhôm sơ cấp lớn nhất Mỹ—khẳng định rằng thuế quan sẽ mang lại "tác động đáng kể" lên lợi nhuận công ty.

Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu những biện pháp này có thực sự giúp tăng cường sản xuất nội địa hay không. Từ lâu, công suất sản xuất thép của Mỹ chỉ duy trì ở mức 75% và chính quyền Trump đặt mục tiêu nâng con số này lên 80%. Tuy nhiên, sau lần áp thuế đầu tiên vào năm 2018, sản lượng thép và nhôm hầu như không có sự thay đổi đáng kể.

Một trường hợp hiếm hoi là Century Aluminum, công ty vừa công bố kế hoạch xây dựng nhà máy luyện nhôm sơ cấp đầu tiên tại Mỹ trong gần 50 năm qua, giúp tăng gấp đôi sản lượng nhôm sơ cấp nội địa. Tuy nhiên, quyết định này một phần nhờ vào khoản trợ cấp 500 triệu USD từ Bộ Năng lượng Mỹ vào năm ngoái, thay vì hoàn toàn nhờ vào tác động của thuế quan.

Trong khi đó, Bill Oplinger, CEO của Alcoa, một trong những tập đoàn nhôm lớn khác của Mỹ, lại có quan điểm hoàn toàn trái ngược. Ông khẳng định rằng thuế quan không đủ hấp dẫn để khiến công ty mở lại các nhà máy sản xuất trong nước, vì rào cản lớn nhất vẫn là chi phí điện, một yếu tố quan trọng trong quá trình sản xuất nhôm. Ông cũng lưu ý rằng các doanh nghiệp trong ngành cần có chiến lược dài hạn, từ 20 đến 40 năm, và không thể đưa ra quyết định đầu tư nếu không biết chính sách thuế sẽ kéo dài bao lâu.

Mặc dù ngành thép và nhôm có thể hưởng lợi, hàng loạt ngành công nghiệp Mỹ khác lại đang phải vật lộn với hệ quả từ chính sách thuế này.

Theo báo cáo của Boston Consulting Group (BCG), chính sách thuế mới sẽ làm tăng 22 tỷ USD chi phí nhập khẩu thép và nhôm, đồng thời đẩy mức tăng thêm lên đến 29 tỷ USD đối với các sản phẩm liên quan, từ linh kiện máy bay đến lưỡi ủi của xe ủi đất.

Các công ty có tỷ trọng chi phí nguyên liệu kim loại cao sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Theo Barclays, thép chiếm hơn 10% tổng chi phí sản xuất của các thiết bị xây dựng như máy xúc và máy đào. Trong ngành đồ uống, các công ty sản xuất lon nhôm như Crown và Ball sẽ chứng kiến chi phí sản xuất một lon nước ngọt 12 ounce tăng khoảng 10%, do nhôm chiếm đến hai phần ba tổng chi phí sản xuất.

Ngành dầu khí Mỹ cũng không tránh khỏi tác động tiêu cực. Khoảng 40% lượng thép sử dụng trong khai thác dầu hiện nay là hàng nhập khẩu. Khi chi phí nguyên vật liệu tăng, giá thành khai thác dầu cũng sẽ leo thang, có thể tác động đến toàn bộ chuỗi cung ứng năng lượng tại Mỹ.

Để giảm thiểu tác động từ thuế, một số doanh nghiệp đang chuyển hướng sang các vật liệu thay thế. Coca-Cola đã tuyên bố rằng hãng có thể tăng cường sử dụng chai nhựa thay vì lon nhôm. Tuy nhiên, không phải công ty nào cũng có lựa chọn này.

Hiệp hội các nhà sản xuất lon Mỹ (Can Manufacturers Institute) gần đây đã gửi thư lên ông Trump, cảnh báo rằng chính sách thuế năm 2018 đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất thép mạ thiếc, một loại vật liệu được sử dụng phổ biến trong ngành thực phẩm đóng hộp. Chín dây chuyền sản xuất đã phải đóng cửa, đi ngược lại với mục tiêu bảo hộ ngành thép của chính phủ. Hiện tại, chỉ còn ba dây chuyền hoạt động, và nếu xu hướng này tiếp diễn, người tiêu dùng Mỹ có thể sớm phải trả nhiều tiền hơn cho một hộp đậu nướng.

Mặc dù chính sách thuế quan mới có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho các nhà sản xuất thép và nhôm Mỹ, nhưng tác động tiêu cực lên toàn bộ nền kinh tế là điều không thể tránh khỏi. Khi chi phí nguyên liệu đầu vào gia tăng, các nhà sản xuất trong nhiều ngành sẽ chịu áp lực lớn hơn, và cuối cùng, người tiêu dùng Mỹ có thể sẽ là bên phải gánh chịu hậu quả lớn nhất.

Câu hỏi lớn đặt ra là: liệu bảo hộ ngành thép bằng thuế quan có thực sự mang lại lợi ích lâu dài cho nước Mỹ, hay chỉ đơn giản là tạo thêm gánh nặng cho các doanh nghiệp trong nước?