Thống đốc bang California, Gavin Newsom, ngày 9/6 đã đệ đơn kiện lên tòa án liên bang nhằm phản đối quyết định của Tổng thống Donald Trump về việc điều động lực lượng Vệ binh Quốc gia đến Los Angeles mà không có sự đồng ý của bang. Trong đơn kiện, ông Newsom cáo buộc hành động của Nhà Trắng là “một sự tiếm quyền chưa từng có tiền lệ”, vi phạm nguyên tắc liên bang khi tước quyền kiểm soát lực lượng dân quân bang vốn thuộc thẩm quyền của thống đốc. Động thái pháp lý này đánh dấu bước leo thang mới trong căng thẳng giữa chính quyền bang đông dân nhất nước Mỹ và chính phủ liên bang, trong bối cảnh các cuộc biểu tình chống truy quét người nhập cư tiếp tục lan rộng.

Các lực lượng quân sự thường hỗ trợ ở Hoa Kỳ trong các thảm họa tự nhiên và các sự cố khác, nhưng hiếm khi họ được triển khai để hỗ trợ thực thi pháp luật trong nước, đặc biệt là không có sự hỗ trợ của thống đốc bang.

Việc chính quyền Tổng thống Donald Trump triển khai lính thủy đánh bộ tới Los Angeles được xem là bước leo thang căng thẳng với chính quyền bang California về quyền sử dụng lực lượng quân sự trên lãnh thổ bang. Động thái này diễn ra khi ông Trump và các đồng minh đang thúc đẩy mạnh mẽ kế hoạch gia tăng quyền lực cho tổng thống, đặc biệt trong vấn đề trục xuất hàng triệu người nhập cư trái phép.

Trên nền tảng Truth Social, ông Trump khẳng định việc điều Vệ binh Quốc gia là “quyết định tuyệt vời” nhằm ngăn chặn các cuộc bạo loạn mà ông cho là bị kích động có chủ ý, đồng thời cảnh báo Los Angeles có thể đã bị “hủy hoại hoàn toàn” nếu không có sự can thiệp từ liên bang.

Thống đốc Gavin Newsom chỉ trích quyết định điều quân của Tổng thống Trump là hành động cố tình gieo rắc “nỗi sợ và sự kinh hoàng”, cáo buộc Nhà Trắng đang dựng lên một cuộc khủng hoảng nhằm thâu tóm quyền kiểm soát lực lượng dân quân bang. Trong tuyên bố mạnh mẽ đưa ra ngày thứ Hai, ông Newsom cảnh báo việc liên bang hóa Vệ binh Quốc gia California không chỉ vi phạm thẩm quyền của bang mà còn “làm tổn hại đến nền tảng của nền cộng hòa”, phá vỡ nguyên tắc phân quyền vốn là trụ cột trong hệ thống chính trị Hoa Kỳ.

Khoảng 300 thành viên của Vệ binh Quốc gia California đã đến Los Angeles vào Chủ Nhật sau khi Trump chuyển quyền kiểm soát lực lượng quân sự từ bang sang chính quyền liên bang.

Cuối ngày thứ Hai, chính quyền Trump đã cho phép triển khai thêm 2.000 vệ binh đến Los Angeles, một phát ngôn viên Lầu Năm Góc cho biết, nâng tổng số vệ binh được ủy quyền lên 4.000 bất chấp sự phản đối của Newsom và các nhà lãnh đạo địa phương.

Bộ Tư lệnh Miền Bắc Hoa Kỳ cho biết vào thứ Hai rằng lính Thủy quân lục chiến được cử đến để cung cấp “số lượng lực lượng đầy đủ nhằm đảm bảo bao phủ liên tục khu vực”. Quân đội Vệ binh Quốc gia đã chiếm giữ các vị trí vào Chủ Nhật ở trung tâm Los Angeles, nơi hàng nghìn người đã tập trung vào cuối tuần để biểu tình và các cuộc đụng độ đã nổ ra giữa những người biểu tình và các quan chức thực thi pháp luật.

Lần cuối cùng một tổng thống Hoa Kỳ triển khai Vệ binh Quốc gia của một bang mà không có yêu cầu từ thống đốc của bang đó là vào năm 1965, khi Lyndon Johnson gửi quân đội để bảo vệ những người biểu tình dân quyền ở Selma, Alabama.

Hàng nghìn người biểu tình khác đã tuần hành trên các đường phố trung tâm Los Angeles vào ngày thứ tư liên tiếp vào thứ Hai, một số người cầm các biểu ngữ tuyên bố “Chế độ phát xít Trump phải biến ngay.”

Nhà điều hành xe tự lái Waymo thuộc sở hữu của Alphabet cho biết họ đã tạm ngừng dịch vụ ở Trung tâm Los Angeles sau khi một số xe của họ bị đốt cháy vào cuối tuần. Họ cũng đã ngừng hoạt động xe ở một số khu vực của San Francisco nơi các cuộc biểu tình đã diễn ra.

Khoảng 155 người, bao gồm sáu trẻ em, đã bị bắt ở San Francisco vào Chủ Nhật, trong khi các cuộc biểu tình khác diễn ra ở New York.

Cuộc đối đầu giữa Tổng thống Donald Trump và Thống đốc California Gavin Newsom tiếp tục leo thang, gợi lại hình ảnh nhiệm kỳ đầu của ông Trump khi Newsom nổi lên như người dẫn đầu phong trào “kháng cự” chính quyền liên bang. Trong cuộc khẩu chiến hôm thứ Hai, ông Trump khiến dư luận dậy sóng khi ủng hộ khả năng quyền Giám đốc ICE Tom Homan bắt giữ Newsom – một ý tưởng mà thống đốc bang gọi là “bước đi không thể nhầm lẫn hướng tới chủ nghĩa độc đoán”.

Không dừng lại ở đó, Donald Trump tiếp tục khuấy động căng thẳng khi gọi những người biểu tình tại California là “phần tử kích động chuyên nghiệp” và “những kẻ nổi loạn”, đồng thời tuyên bố các hành động này “có thể dẫn tới một cuộc nổi dậy”.

Phát ngôn gây tranh cãi này làm dấy lên lo ngại về việc ông Trump có thể viện dẫn Đạo luật Nổi dậy để triển khai quân đội trấn áp biểu tình mà không cần sự đồng thuận từ bang.

Đáp lại, Thống đốc Gavin Newsom cáo buộc Tổng thống đang tiến “một bước rõ ràng về phía chủ nghĩa độc tài”, khi công khai ủng hộ khả năng bắt giữ ông – hành động mà ông cho là đe dọa nghiêm trọng đến nền dân chủ và tính độc lập của chính quyền bang.