Giả sử tôi tiết lộ trước những thông tin này từ đầu tuần, hẳn nhiều người – đặc biệt là những ai tin vào mô hình vận hành cơ bản của thị trường tài chính – sẽ tin rằng vàng phải trải qua một trong những tuần giao dịch tích cực nhất trong năm 2025. Nhưng rõ ràng, diễn biến thị trường lại hoàn toàn trái ngược với kỳ vọng đó. Thị trường dường như gần như thờ ơ trước một sự kiện địa chính trị lớn như vậy. Trên thực tế, nếu chỉ nhìn vào biểu đồ giá vàng, bạn thậm chí khó có thể đoán được rằng một cuộc chiến quy mô lớn đang diễn ra ở Trung Đông – có lẽ là nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ trở lại đây.

Tôi muốn nhân dịp này nhắc lại một số nghiên cứu quan trọng đã bác bỏ mô hình cơ học vốn được nhiều người chấp nhận, nhằm giúp bạn hiểu rõ hơn hành vi thị trường tuần qua.

Năm 1988, Cutler, Poterba và Summers công bố nghiên cứu mang tên “What Moves Stock Prices” (“Điều gì làm biến động giá cổ phiếu”). Họ phân tích biến động giá sau các sự kiện kinh tế và chính trị lớn để tìm hiểu xem liệu có thể xây dựng mô hình dự đoán hồi tố cho thị trường tài chính hay không. Đúng vậy – chỉ mới dừng lại ở mức hồi tố, chứ chưa nói đến dự báo tương lai.

Kết luận của họ là: “Các tin tức kinh tế vĩ mô chỉ giải thích khoảng 1/5 biến động giá cổ phiếu.” Họ còn phát hiện rằng: “Nhiều biến động lớn nhất trong thị trường chứng khoán những năm gần đây xảy ra vào các ngày không có tin tức quan trọng nào.” Họ cũng lưu ý rằng tác động từ tin tức chính trị hay các sự kiện quốc tế “đáng ngạc nhiên là khá nhỏ”. Và họ cảnh báo:

“Phản ứng của thị trường đối với các tin tức như vậy thường rất hạn chế, cùng với việc nhiều biến động lớn diễn ra trong điều kiện không có tin tức rõ ràng, làm dấy lên nghi ngờ về quan điểm cho rằng biến động thị trường có thể được giải thích hoàn toàn bằng tin tức.”

Tháng 8/1998, Atlanta Journal-Constitution đăng bài của Tom Walker – người đã khảo sát phản ứng của thị trường chứng khoán đối với 42 năm tin tức "bất ngờ". Ông kết luận rằng rất khó để xác định mối liên hệ giữa các sự kiện gây sốc và hành vi thị trường. Ngay cả khi bạn biết trước các tin tức, bạn vẫn không thể dự đoán được phản ứng của thị trường dựa vào đó.

Một nghiên cứu năm 2008 phân tích hơn 90.000 bản tin liên quan đến hàng trăm cổ phiếu trong suốt hai năm cũng đi đến kết luận tương tự:

“Hầu hết các biến động lớn của giá cổ phiếu không liên quan trực tiếp đến bất kỳ tin tức nào, và phần lớn các bản tin cũng không tạo ra bất kỳ biến động nào.”

Vì vậy, trong khi phần lớn nhà đầu tư cho rằng việc giá vàng không tăng trong tuần qua là bất thường, các nghiên cứu trên lại cho thấy điều đó hoàn toàn phù hợp với bản chất thực sự của thị trường. Đây là lý do tại sao tôi muốn nhấn mạnh lại một trích đoạn sâu sắc trong cuốn Lý Thuyết Kinh Tế Xã Hội về Tài Chính:

“Người quan sát thị trường thường cho rằng nhiệm vụ của họ là xác định các sự kiện đã gây ra biến động giá. Khi tin tức có vẻ trùng khớp với chuyển động thị trường, họ giả định có mối quan hệ nhân quả. Khi không khớp, họ tìm mọi cách bóp méo logic để làm cho nó phù hợp. Nếu vẫn không giải thích được, họ đổ lỗi cho ‘tâm lý thị trường’ – nghĩa là họ không đủ sáng tạo để bịa ra một câu chuyện hợp lý.”

“Hầu như người quan sát tin vào tính nhân quả của tin tức. Sự trùng khớp ngẫu nhiên giữa biến động thị trường và các bản tin thường đủ để củng cố định kiến về mối liên hệ nguyên nhân – kết quả. Khi tin tức không khớp với thị trường, họ đơn giản lờ đi sự không nhất quán đó.”

Kế đến, hãy nghe lời thừa nhận hiếm hoi từ một người đứng đầu Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Sáng hôm sau khi chỉ số DJIA giảm 3,3% trong một ngày vào năm 2007, Chủ tịch Fed thừa nhận trước Quốc hội rằng ông “không thể xác định được nguyên nhân cụ thể” dẫn đến cú sụt giảm đó. Tương tự, ngày 20/8/2015, thị trường chứng khoán Mỹ trải qua cú giảm mạnh nhất trong 18 tháng, nhưng giới truyền thông không thể viện dẫn một “tin tức kinh tế lớn nào” để giải thích điều đó.

Chúng ta vẫn còn tranh luận về nguyên nhân gây ra Đại Suy Thoái, sự sụp đổ tháng 10/1987, Flash Crash 2010, khủng hoảng tài chính châu Á… Và như một nhà kinh tế đoạt giải Nobel từng thừa nhận: “Không ai tưởng tượng được khủng hoảng tài chính châu Á có thể xảy ra. Và kể cả sau khi nó xảy ra, cũng không ai thực sự thống nhất được nguyên nhân và cơ chế của nó.”

Prechter từng nhận định rất chính xác: “Bạn có thể tưởng tượng các nhà vật lý tranh cãi mãi về nguyên nhân của một trận lở tuyết? Các nhà kinh tế học thì vẫn bối rối về nguyên nhân của các đợt sụt giảm lớn vì họ cố áp dụng một mô hình cơ học không phù hợp với tài chính.”

Tuy vậy, dù đã chứng kiến nhiều lần thị trường đi ngược lại kỳ vọng, các nhà đầu tư vẫn trung thành với mô hình sai lầm đó. Tại sao lại như vậy? Daniel Kahneman đã đưa ra lời giải thích sâu sắc trong Tư Duy Nhanh và Chậm:

“Chúng ta thường quá tự tin vào những gì mình tưởng rằng mình biết, và không thể thừa nhận được mức độ mù mờ của thế giới xung quanh. Chúng ta đánh giá quá cao sự hiểu biết của mình và bị lừa bởi cảm giác chắc chắn khi nhìn lại quá khứ.”

“Thay vì tìm cách bác bỏ giả thuyết, chúng ta tìm bằng chứng xác nhận. Đây là thiên kiến xác nhận – một đặc điểm khiến tâm trí không hoài nghi mà lại dễ dàng thêu dệt những câu chuyện có vẻ hợp lý.”

Trong nhiều năm, tôi đã cố gắng giúp nhà đầu tư thoát khỏi mô hình cơ học để tiếp cận thị trường một cách khách quan hơn – từ đó nâng cao hiệu suất đầu tư. Nhưng đó luôn là một hành trình đầy khó khăn.

Francis Bacon – triết gia và nhà khoa học tiên phong trong phương pháp thực nghiệm – từng nhận định:

“Khi con người đã chấp nhận một quan điểm – vì thấy phù hợp hoặc đã quen thuộc – họ sẽ tìm mọi bằng chứng để ủng hộ quan điểm đó.”

Kết hợp với lời của Kahneman:

“Chúng ta có xu hướng tin vào những điều được lặp lại nhiều lần, dù sai sự thật. Tâm trí chúng ta chủ động tìm kiếm mối liên hệ nhân quả và xác nhận các niềm tin sẵn có.”

Chính vì truyền thông đã lặp đi lặp lại mô hình cơ học trong suốt nhiều thập kỷ, các nhà đầu tư đã bị lập trình để tin vào đó như một chân lý hiển nhiên – và gạt bỏ mọi bằng chứng mâu thuẫn, bao gồm cả hành động giá vàng tuần qua. Đó là lý do Prechter mới nói rằng: “Những người bám vào mô hình cơ học dường như không bao giờ nhận ra – hoặc quan tâm – rằng các bất thường đang tồn tại.”

Điều này dẫn tôi đến lời của Daniel Crosby trong The Behavioral Investor: “Tin vào huyền thoại là điều khiến bạn trở thành con người. Nhưng học cách không tin vào chúng mới khiến bạn trở thành nhà đầu tư thành công.”

Và như Benoit Mandelbrot – nhà toán học nổi tiếng – từng khẳng định:

“Kinh tế học và tài chính cần được phân biệt rõ ràng. Không thể áp dụng mô hình cơ học kinh tế vào thị trường tài chính.”

Chính vì vậy, chúng tôi chọn phân tích Sóng Elliott – một phương pháp dựa trên tính phân hình – làm nền tảng cho hệ thống giao dịch của mình. Và tôi khuyến nghị bạn tắt TV, và lựa chọn thông tin một cách tỉnh táo khi ra quyết định đầu tư.

Tuần qua, tôi không theo dõi tin tức. Tôi chỉ tập trung vào phân tích kỹ thuật và đã chia sẻ với độc giả của mình vùng kháng cự bắt đầu từ 3.474 trên biểu đồ hợp đồng tương lai vàng. Tôi kỳ vọng giá vàng sẽ quay đầu giảm tại đây – bất chấp chiến tranh.

Thực tế, vàng đạt đỉnh chỉ cách vùng mục tiêu của tôi vỏn vẹn 2 USD trước khi quay đầu giảm. Nhiều người trong số các bạn có thể đang cố gắng bào chữa hoặc hợp lý hóa diễn biến đó, nhưng thực sự, bạn chỉ đang tự đánh lừa chính mình. Đây không phải là điều thị trường "đáng lẽ" phải làm trong bối cảnh chiến tranh. Tôi muốn trích dẫn Ben Franklin:

“Thật tiện lợi biết bao khi là sinh vật lý trí – vì ta có thể luôn tạo ra lý do để làm điều ta muốn.”

“Con ngỗng vẫn là con ngỗng – dù ta có tưởng nó là thiên nga. Và sự thật vẫn là sự thật – dù nó có khó chịu đến đâu.”

Và cuối cùng, hãy nhớ lời John Adams:

“Sự thật là thứ cứng đầu. Dù cảm xúc, mong muốn hay định kiến của chúng ta ra sao, chúng không thể thay đổi bản chất của sự thật và bằng chứng.”

Giờ đây, bạn có lựa chọn: tiếp tục tin vào mô hình cũ vốn đã nhiều lần sai lệch, hoặc mở lòng với một phương pháp tiếp cận mới – đã được chứng minh là chính xác hơn và sâu sắc hơn với các chu kỳ thị trường.

Trên cơ sở đó, tôi tiếp tục giữ nguyên kỳ vọng rằng vùng kháng cự hiện tại sẽ thúc đẩy một đợt điều chỉnh sâu hơn – có thể mang đến cơ hội mua tốt kế tiếp. Tuy nhiên, tôi cũng cho rằng đây có thể là đợt tăng cuối cùng của chu kỳ vàng khởi phát từ cuối năm 2015 – tại vùng đáy khoảng $1.050 mà chúng tôi từng dự đoán.

Về ngắn hạn, tôi đang theo dõi khả năng GLD (NYSE:GLD) điều chỉnh về vùng 275 để tìm điểm mua. Chúng tôi sẽ điều chỉnh kịch bản nếu có thay đổi đáng kể trong vài tuần tới.

Tóm lại, tôi khuyến khích bạn suy nghĩ độc lập, phản biện những gì bạn tiếp nhận qua truyền thông, và luôn đặt sự thật lịch sử làm trọng tâm. Phần lớn thông tin bạn tiếp nhận từ truyền thông chính thống là nhiễu – khiến bạn nhìn sai hướng. Đã đến lúc cần một phương pháp tiếp cận chính xác và trưởng thành hơn – thứ thực sự giúp bạn đạt được mục tiêu tăng trưởng tài khoản đầu tư của mình.