Hai năm trước, hệ thống ngân hàng Mỹ đã tiến sát đến một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Một loạt ngân hàng khu vực với quy mô ngang ngửa các tổ chức tài chính lớn của châu Âu rơi vào tình trạng mất khả năng thanh khoản, trong đó có Silicon Valley Bank (SVB). Sự sụp đổ của SVB suýt châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng tài chính toàn diện.

Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của SVB xuất phát từ việc danh mục trái phiếu của ngân hàng này mất giá mạnh do lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục tăng cao. Bên cạnh đó, khách hàng chủ yếu là doanh nghiệp công nghệ có tính liên kết cao đã phản ứng cực nhanh khi phát hiện rủi ro, dẫn đến một đợt rút tiền ồ ạt (bank run) chỉ trong vài giờ. Điều này khiến thanh khoản của SVB cạn kiệt, đẩy ngân hàng vào tình trạng phá sản. Vụ việc nhanh chóng lan rộng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin của thị trường và buộc các cơ quan quản lý tài chính Mỹ phải can thiệp khẩn cấp để tránh một cuộc khủng hoảng hệ thống.

Mặc dù phản ứng nhanh chóng của các cơ quan quản lý đã giúp ngăn chặn sự lan rộng của cuộc khủng hoảng, nhưng vụ việc này vẫn đặt ra một bài học quan trọng về tầm quan trọng của giám sát tài chính đối với các ngân hàng cỡ trung. Tuy nhiên, chính quyền của Tổng thống Donald Trump, với tư tưởng phi điều tiết mạnh mẽ, lại đang thúc đẩy một loạt chính sách nới lỏng giám sát tài chính, bất chấp những cảnh báo từ Fed.

Xu hướng nới lỏng giám sát tài chính quay trở lại dưới thời Trump

Trong nhiệm kỳ đầu tiên vào năm 2018, chính quyền Trump đã thực hiện nới lỏng giám sát đối với các ngân hàng cỡ trung, khiến các tổ chức như SVB không còn chịu sự giám sát chặt chẽ từ Fed. Khi ngân hàng này sụp đổ, Fed đã xác định chính sách giảm nhẹ quy định giám sát là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thất bại.

Hiện nay, khi Trump trở lại Nhà Trắng, các dấu hiệu cho thấy một xu hướng nới lỏng giám sát tài chính lớn hơn đang được chuẩn bị. Trong khi hệ thống giám sát ngân hàng Mỹ với sự chồng chéo giữa nhiều cơ quan liên bang và tiểu bang thực sự cần cải tổ để tăng hiệu quả, nhưng những thay đổi nhân sự cấp cao trong chính quyền mới lại cho thấy trọng tâm chính không phải là cải tổ hợp lý mà là cắt giảm quy định một cách mạnh mẽ.

Các nhà đầu tư tài chính và cổ đông ngân hàng đang kỳ vọng rằng việc nới lỏng giám sát sẽ tạo cơ hội cho lợi nhuận tăng vọt, đặc biệt trong lĩnh vực sáp nhập ngân hàng và mở rộng hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng nếu cắt giảm quy định một cách thiếu kiểm soát, hệ thống tài chính Mỹ có thể sẽ phải đối mặt với những rủi ro nghiêm trọng hơn trong tương lai.

Những thay đổi nhân sự cấp cao tạo ra môi trường phi điều tiết

Một loạt thay đổi nhân sự cấp cao trong các cơ quan quản lý tài chính của Mỹ đang mở đường cho xu hướng nới lỏng giám sát tài chính mạnh mẽ:

• Gary Gensler, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) – cơ quan giám sát thị trường tài chính quan trọng nhất – đã rời vị trí ngay trước khi Trump nhậm chức. Thay thế ông là Paul Atkins, người có lập trường chống lại các khoản phạt nặng đối với tập đoàn tài chính, cho rằng điều này gây thiệt hại cho cổ đông.
• Martin Gruenberg, Chủ tịch Tập đoàn Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC), có thể sẽ được thay thế bởi Travis Hill, người ủng hộ việc nới lỏng các yêu cầu về vốn và quy định đối với công ty fintech.
• Russell Vought, người đứng đầu tạm thời của Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB), cũng đã tạm dừng nhiều hoạt động giám sát, đồng thời công khai chỉ trích CFPB là một tổ chức quá thiên tả.

Những thay đổi này có thể khiến hệ thống tài chính Mỹ dễ tổn thương hơn trước các cú sốc, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế vẫn chưa hoàn toàn phục hồi sau đợt thắt chặt tiền tệ mạnh mẽ của Fed.

Tiền điện tử: Một rủi ro mới đối với hệ thống tài chính Mỹ

Bên cạnh việc thúc đẩy xu hướng nới lỏng giám sát trong lĩnh vực ngân hàng, chính quyền Trump cũng đang có những bước đi ủng hộ tiền điện tử một cách mạnh mẽ. Ông không chỉ đề xuất xây dựng một kho dự trữ chiến lược bằng tiền số, mà còn hỗ trợ các dự án crypto của gia đình mình và thậm chí phát hành đồng memecoin riêng.

Ngoài ra, các thay đổi trong quy định kế toán do chính quyền Trump đề xuất sẽ giúp ngân hàng và quỹ đầu tư dễ dàng nắm giữ tiền điện tử, đưa loại tài sản có tính biến động cao này tiến gần hơn đến hệ thống tài chính truyền thống. Nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, tiền điện tử có thể trở thành một mắt xích rủi ro lớn trong hệ thống ngân hàng Mỹ, làm tăng khả năng xảy ra khủng hoảng tài chính trong tương lai.

Liệu thế giới có đi theo xu hướng nới lỏng giám sát tài chính?

Những thay đổi trong hệ thống ngân hàng Mỹ có thể tạo ra hiệu ứng domino lên các trung tâm tài chính khác. Hiện tại, EU và Anh đã nới lỏng một số yêu cầu vốn đối với ngân hàng theo Basel III để theo kịp Mỹ. Tuy nhiên, với kế hoạch cắt giảm quy định mạnh mẽ của Trump, thế giới có thể rơi vào một cuộc đua xuống đáy về tiêu chuẩn giám sát tài chính, đẩy hệ thống tài chính toàn cầu vào tình thế rủi ro hơn bao giờ hết.

“Một sai lầm nghiêm trọng và nguy hiểm”, Nhiều chuyên gia tài chính đã lên tiếng cảnh báo về hậu quả của làn sóng phi điều tiết này. Ken Wilcox, cựu CEO của Silicon Valley Bank, nhận định: “Đây là một sai lầm nghiêm trọng và nguy hiểm. Không có hệ thống giám sát tốt, các ngân hàng sẽ hành động vô tội vạ.”

Bản thân Trump có thể không phải gánh chịu hậu quả ngay lập tức từ những thay đổi này, bởi các cuộc khủng hoảng tài chính thường mất nhiều năm để hình thành. Nhưng nếu chính quyền mới thực hiện cắt giảm quy định một cách thiếu kiểm soát, nền kinh tế toàn cầu có thể sẽ sớm phải đối mặt với những tác động tiêu cực nặng nề.