Những thay đổi liên tục và bất nhất trong chính sách khiến nhiều người cho rằng Nhà Trắng đang thiếu định hướng rõ ràng. Tuy vậy, một số người ủng hộ Tổng thống Trump vẫn xem đây là chiến lược khôn khéo, phản ánh phong cách đàm phán "Nghệ thuật thương lượng" mà ông từng theo đuổi.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy ông Trump có thể đang ở vào thế bất lợi trong cuộc đối đầu thương mại với Trung Quốc. Quan điểm phổ biến trong nội các Mỹ là Trung Quốc yếu thế vì Mỹ nhập khẩu nhiều hàng hóa từ nước này hơn là xuất khẩu sang đó. Nhưng theo các chuyên gia như Adam Posen (Viện Peterson), chính điều này lại mang đến cho Trung Quốc lợi thế đàm phán.

Người tiêu dùng Mỹ mua hàng Trung Quốc vì nhu cầu thực tế chứ không phải để “giúp đỡ” nước khác. Nếu các mặt hàng như điện thoại, máy tính, điều hòa, quạt điện… trở nên khan hiếm hoặc đắt đỏ do áp thuế, người tiêu dùng Mỹ sẽ chịu thiệt. Ví dụ, hơn 80% iPhone bán tại Mỹ được sản xuất tại Trung Quốc; việc tăng thuế sẽ khiến giá iPhone tăng mạnh, gây phản ứng tiêu cực trong xã hội.

Ngoài ra, nhiều mặt hàng phổ biến khác cũng phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc như điều hòa nhiệt độ (chiếm khoảng 80% nguồn cung toàn cầu), quạt điện, đồ chơi, xe đạp… Việc chuyển sản xuất các mặt hàng này về Mỹ là có thể, nhưng cần thời gian và chi phí lớn, dẫn đến giá bán cao hơn.

Vì lo ngại tác động tiêu cực đến tâm lý cử tri và thị trường, chính quyền Trump nhiều khả năng sẽ tiếp tục miễn trừ thuế cho các mặt hàng thiết yếu, từ đó khiến chính sách thuế quan ban đầu mất hiệu lực. Trong khi đó, Trung Quốc có thể kiên nhẫn chờ đợi.

Nếu căng thẳng leo thang, Bắc Kinh vẫn có trong tay những “quân bài chiến lược”. Trung Quốc hiện cung cấp gần 50% nguyên liệu sản xuất kháng sinh mà người Mỹ sử dụng. Các chiến đấu cơ F-35 – trụ cột của Không quân Mỹ – cũng phụ thuộc vào các linh kiện đất hiếm từ Trung Quốc. Ngoài ra, Trung Quốc là một trong những chủ nợ lớn nhất của Mỹ khi nắm giữ lượng lớn trái phiếu kho bạc – yếu tố có thể gây áp lực lên thị trường tài chính trong bối cảnh nhạy cảm.

Về phía Trung Quốc, xuất khẩu sang Mỹ chỉ chiếm khoảng 14% tổng kim ngạch xuất khẩu – tương đương 550 tỷ USD trong tổng quy mô nền kinh tế 14,000 – 15,000 tỷ USD. Do đó, tác động từ thuế quan Mỹ có thể gây bất tiện, nhưng không mang tính đe dọa toàn diện.

Bên cạnh đó, hệ thống chính trị tập trung của Trung Quốc cho phép chính phủ kiểm soát tình hình tốt hơn trong bối cảnh khó khăn, so với Mỹ – nơi mà biến động kinh tế thường dẫn đến sức ép chính trị lớn. Bắc Kinh cũng đã chuẩn bị cho kịch bản đối đầu thương mại trong nhiều năm, với các phương án rõ ràng, trong khi chính quyền Trump thường bị cho là phản ứng theo tình huống.

Dù cả hai bên đều có thể mắc sai lầm, nhưng ở thời điểm hiện tại, Trung Quốc dường như đang nắm thế chủ động. Và nếu xu hướng hiện tại tiếp diễn, Tổng thống Trump có thể buộc phải điều chỉnh chiến lược – sớm hơn ông nghĩ.