Tuần trước, tám quốc gia thành viên OPEC+ đã công bố kế hoạch đẩy nhanh việc kết thúc các đợt cắt giảm sản lượng tự nguyện bằng cách tăng sản lượng thêm 411,000 thùng/ngày trong tháng 5 – tương đương với ba lần tăng hàng tháng gộp lại. Thông báo này được đưa ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố các mức thuế mới đối với các đối tác thương mại, khiến thị trường dầu thêm chao đảo. Giá dầu Brent giao tháng 6 tăng 0.1% lên mức 63.32 USD/thùng, trong khi giá dầu WTI giữ nguyên ở mức 60.12 USD/thùng.

Động thái này xác nhận các tin đồn trước đó rằng Ả Rập Xê Út có thể từ bỏ vai trò truyền thống là quốc gia điều tiết sản lượng của OPEC, nhằm gửi đi thông điệp mạnh mẽ đến những nước vi phạm thỏa thuận cắt giảm sản lượng như Kazakhstan, UAE và Iraq.

Vào tháng 9 năm ngoái, Financial Times đưa tin rằng Ả Rập Xê Út sẵn sàng từ bỏ mục tiêu giá dầu không chính thức ở mức 100 USD/thùng, điều này cho thấy họ đã chấp nhận khả năng giá dầu thấp kéo dài. Hiện tại, Ả Rập Xê Út chiếm 2 triệu thùng/ngày trong tổng số 2,8 triệu thùng/ngày cắt giảm từ các nước OPEC và 3.15 triệu thùng/ngày từ toàn nhóm OPEC+. Về cơ bản, mức cắt giảm của Saudi chiếm gấp đôi phần còn lại của nhóm, khi chỉ có Saudi và Kuwait đang cắt giảm với tỷ lệ hai con số. Trên thực tế, phần lớn sự sụt giảm sản lượng của các thành viên khác trong OPEC+ không phải do tự nguyện, mà vì họ không thể đáp ứng hạn ngạch sản lượng.

Tuy nhiên, việc đổ thêm dầu ra thị trường sẽ khiến quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất OPEC chịu thiệt hại đáng kể. Theo IMF, Ả Rập Xê Út cần giá dầu ở mức 96.20 USD/thùng để cân bằng ngân sách, chủ yếu do các tham vọng trong Vision 2030 của Thái tử Mohammed bin Salman. Tình hình càng tồi tệ hơn khi trong những năm gần đây, nước này đã gánh phần lớn trách nhiệm cắt giảm sản lượng của OPEC+. Hiện tại, Saudi đang bơm 8.9 triệu thùng/ngày – mức thấp nhất kể từ năm 2011. Tức là họ vừa bán ít dầu hơn, lại với giá thấp hơn, dẫn đến doanh thu giảm mạnh.

Dẫu vậy, Ả Rập Xê Út vẫn có khả năng gây áp lực lên thị trường dầu. Như cây bút Irina Slav của OilPrice.com nhận định, Saudi hoàn toàn có thể "đạp thắng" Vision 2030, hoãn sang Vision 2040 hoặc thậm chí Vision 2050 nếu thị trường dầu không thuận lợi. Ngoài ra, nước này cũng có nhiều lựa chọn tài chính thay thế để vượt qua giai đoạn giá dầu thấp, như rút tiền từ quỹ dự trữ ngoại hối hoặc phát hành trái phiếu chính phủ.

Giới chuyên gia cũng cho rằng Saudi có thể tận dụng mức thuế nhập khẩu thấp mà Trump áp lên các quốc gia GCC để trở thành cường quốc sản xuất của khu vực. Cả sáu nước thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) – bao gồm Saudi Arabia, UAE, Bahrain, Qatar, Kuwait và Oman – chỉ phải chịu mức thuế 10%.

“Với việc thuế nhập khẩu tăng ở một số quốc gia, khả năng lớn là các doanh nghiệp sẽ chuyển hướng sang GCC, thông qua các chiến lược sản xuất gần thị trường tiêu thụ hoặc chuyển sang quốc gia thân thiện,” Adel Hamaizia – chuyên gia Trung Đông tại Trung tâm Sáng kiến Trung Đông Belfer của Harvard – chia sẻ với Middle East Eye.

Thật ra, sản xuất chế tạo cũng là một phần quan trọng trong Vision 2030. Quốc gia dầu mỏ này có lợi thế lớn: không như châu Âu, Saudi có nguồn năng lượng giá rẻ, nhiều không gian và ít quy định ràng buộc.

Bên cạnh đó, Saudi đang đẩy nhanh kế hoạch khai khoáng trị giá 2,500 tỷ USD để đa dạng hóa nền kinh tế và giảm phụ thuộc vào dầu mỏ, đồng thời đầu tư vào công nghệ để tối ưu hóa sản lượng dầu và giảm khí thải carbon. Khai khoáng giờ đóng vai trò trung tâm trong chiến lược giảm phụ thuộc vào dầu, với việc Saudi hướng tới khai thác các trữ lượng lớn phosphate, vàng, đồng và bauxite. Năm ngoái, Bộ trưởng Khai khoáng Saudi – ông Bandar Al-Khorayef – cho biết tiềm năng trữ lượng của nước này đã tăng gần 90%, từ mức 1,300 tỷ USD dự báo cách đây tám năm lên 2,500 tỷ USD. Saudi đặt mục tiêu tăng đóng góp của ngành khai khoáng vào GDP từ 17 tỷ USD lên 75 tỷ USD vào năm 2035.

Năm ngoái, quốc gia này đã ký chín thỏa thuận đầu tư vào kim loại và khai khoáng trị giá hơn 35 tỷ riyal (9.32 tỷ USD), nhằm xây dựng chuỗi cung ứng nội địa cho các kim loại quan trọng. Sáng kiến “Tăng cường khả năng phục hồi chuỗi cung ứng toàn cầu” của Saudi đã công bố các thỏa thuận với tập đoàn khai khoáng Vedanta và Tập đoàn Zijin của Trung Quốc.