Giờ đây, khi nền kinh tế Trung Quốc đang chao đảo, mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt, cộng thêm viễn cảnh Donald Trump sắp trở lại Nhà Trắng, năm tới hứa hẹn sẽ chất chứa đầy những thử thách như ông Tập đã tiên liệu. Và như thường lệ, bức tranh chính trị phức tạp của đất nước tỷ dân này vẫn có thể tạo ra những bất ngờ khó đoán.

Mối lo ngại cấp bách nhất hiện nay là khả năng Trump làm xáo trộn mối quan hệ giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới. Những quyết sách của vị Tổng thống tương lai Hoa Kỳ, cùng với đội ngũ cố vấn vốn nổi tiếng với lập trường hawkish với Trung Quốc, sẽ tác động trực tiếp đến những vấn đề mà ông Tập xem là then chốt với sự tồn vong của Đảng Cộng sản.

Trước hết là về kinh tế. Trump đe dọa sẽ áp đặt thuế suất lên tới 60% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, kèm theo mức tăng tức thì 10% nếu Bắc Kinh không kiểm soát được việc xuất khẩu fentanyl - loại ma túy tổng hợp cực mạnh đang cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người Mỹ mỗi năm. Giới phân tích dự báo rằng những đòn thuế quan này có thể khiến tăng trưởng kinh tế Trung Quốc sụt giảm hơn hai điểm phần trăm.

Dù vẫn còn nhiều điều bất định về tốc độ tăng thuế và mức độ quyết tâm của Trump trong việc đẩy thuế suất lên cao, nhưng nếu những đe dọa này trở thành hiện thực, chúng sẽ giáng một đòn chí mạng vào Trung Quốc trong thời điểm nước này đang vật lộn để vực dậy niềm tin đã sụp đổ của người dân và doanh nghiệp, giữa bối cảnh thị trường bất động sản đóng băng và tỷ lệ thất nghiệp duy trì ở mức cao.

Ông Tập dường như đang rơi vào thế bí. Dù có thể tăng cường các biện pháp kích thích kinh tế như đã khởi động từ tháng 9, nhưng tâm lý thận trọng đã ăn sâu vào người tiêu dùng và nhà đầu tư khiến hiệu quả của những động thái này trở nên khó đoán định. Việc phá giá đồng Nhân dân tệ so với đồng USD để duy trì sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu trước áp lực thuế quan cũng là một lựa chọn, song điều này có thể làm suy giảm thêm niềm tin của các nhà đầu tư và đẩy mạnh làn sóng tháo chạy vốn. Hơn nữa, động thái này còn có nguy cơ làm trầm trọng thêm căng thẳng với các đối tác thương mại chủ chốt - đặc biệt là Liên minh Châu Âu - vốn đã bất an trước cảnh thị trường của họ bị hàng hóa giá rẻ Trung Quốc tràn vào.

Một năm nữa trôi qua trong tình trạng kinh tế ảm đạm, với các nhà hoạch định chính sách loay hoay tìm hướng đi trong khi vật lộn giải mã các tín hiệu từ Washington, chắc chắn sẽ làm suy giảm trầm trọng hơn tâm lý người dân. Năm 2024 đã chứng kiến những dấu hiệu căng thẳng xã hội ngày càng rõ nét. Nổi bật là làn sóng bạo lực ngẫu nhiên nhằm vào người dân vô tội, được truyền thông nhà nước gọi là các vụ "trả thù xã hội". Những vụ việc này thường mang hình thức đâm chém hoặc lái xe đâm vào đám đông. Các quan chức đã ra lệnh xử lý những vụ việc này một cách "nghiêm khắc, chặt chẽ và nhanh chóng" - những cụm từ thường báo hiệu những phiên tòa vội vã, mang tính hình thức và kết thúc bằng án tù dài hạn hoặc tử hình.

Khúc dạo đầu của một cuộc cải tổ lớn

Bước sang năm 2025, "công tác xã hội" được dự báo sẽ trở thành một thuật ngữ trọng điểm trong ngôn từ chính trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tuy nhiên, điều này không đơn thuần nhằm thúc đẩy công bằng xã hội hay cải thiện phúc lợi cộng đồng, mà chủ yếu hướng đến việc củng cố trật tự xã hội thông qua việc siết chặt sự kiểm soát của Đảng từ cấp cơ sở.

Tại cuộc họp đầu tiên của Ban Công tác Xã hội Trung ương - cơ quan được thành lập năm 2023 - diễn ra vào tháng 11, ông Tập đã khẳng định vai trò của tổ chức này: "Đây là nhiệm vụ sống còn đối với sự cầm quyền lâu dài của Đảng, sự ổn định và thịnh vượng bền vững của đất nước, sự hài hòa của xã hội, cũng như hạnh phúc của nhân dân." Nhiệm vụ của Ban này có thể bao gồm việc tăng cường sự hiện diện của các Ủy ban Đảng trong quản trị doanh nghiệp tư nhân, đồng thời giám sát và báo cáo kịp thời mọi dấu hiệu có thể gây bất ổn. Trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp đang phải đóng băng lương, cắt giảm nhân sự để đối phó với khủng hoảng, Đảng muốn thiết lập một mạng lưới giám sát toàn diện tại mọi môi trường làm việc.

Truyền thông nhà nước đôi khi cũng phải thừa nhận những điềm báo không mấy sáng sủa. Tháng 12, Tân Hoa Xã - cơ quan ngôn luận chính thức của chính phủ - đã mô tả tình hình hiện tại là "một môi trường phức tạp và đầy thách thức, khi áp lực từ bên ngoài ngày càng gia tăng song hành với khó khăn nội tại ngày một chồng chất". Tuy nhiên, tại kỳ họp thường niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc dự kiến khai mạc ngày 5/3 và kéo dài trong nhiều ngày, các đại biểu sẽ được yêu cầu thể hiện tinh thần lạc quan (và giới báo chí được chỉ đạo tránh mọi thông tin có thể gợi lên không khí bi quan). Như lời ông Tập mới đây: "Để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ kinh tế năm tới, điều tiên quyết là phải vững tin vào thắng lợi."

Tiêu điểm của kỳ họp sẽ là mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2025. Để củng cố niềm tin, chính phủ có thể sẽ duy trì mục tiêu tương tự năm 2024 ở mức khoảng 5%. Những phát biểu gần đây của các quan chức về việc cần có những nỗ lực phi thường để vực dậy nền kinh tế cho thấy họ đang chuẩn bị đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng. Theo Reuters, một trong những biện pháp có thể được công bố tại kỳ họp là nâng mức thâm hụt ngân sách từ khoảng 3% lên 4% GDP, tương đương với việc bơm thêm khoảng 1.3 nghìn tỷ Nhân dân tệ (tương đương 179.4 tỷ USD Mỹ) vào nền kinh tế.

Mặc dù Quốc hội có thể sẽ không đi sâu vào các vấn đề chính trị, nhưng những biến động liên tiếp trong hàng ngũ lãnh đạo quân đội chắc chắn sẽ là mối bận tâm lớn của nhiều đại biểu trong số gần 3,000 người tham dự, trong đó có 280 đại diện từ khối quân sự. Tháng 11 vừa qua, Đô đốc Miêu Hoa - nhân vật thứ năm trong bộ chỉ huy tối cao quân đội - đã bị đưa vào diện điều tra vì "vi phạm kỷ luật nghiêm trọng". Miêu Hoa vốn được xem là người thân cận với ông Tập. Việc nhắm đến ông Miêu Hoa có thể là cách ông Tập muốn chứng minh rằng không ai được miễn trừ trong chiến dịch chống tham nhũng của ông. Tuy nhiên, điều này cũng làm dấy lên những nghi vấn về mức độ kiểm soát thực sự của ông đối với Quân Giải phóng Nhân dân.

Đô đốc Miêu Hoa là quan chức cấp cao nhất trong số hơn một chục sĩ quan cao cấp đã bị thanh trừng trong 18 tháng qua, bao gồm cả cựu Phó Tư lệnh lục quân và cựu Tư lệnh hải quân phụ trách khu vực Biển Đông. Việc họ bị loại khỏi ghế đại biểu Quốc hội đã được chính thức thông báo vào ngày 25/12. Làn sóng thanh trừng này dường như chưa có dấu hiệu dừng lại. Số phận của Bộ trưởng Quốc phòng đương nhiệm, Đô đốc Đổng Quân - được cho là người được Miêu Hoa đỡ đầu - đang được theo dõi sát sao. Mặc dù Bắc Kinh đã bác bỏ những đồn đoán về việc ông này đang gặp rắc rối và ông vẫn duy trì các hoạt động đối ngoại bình thường, nhưng vị trí của ông có thể không còn vững chắc. Hai người tiền nhiệm của ông, Lý Thượng Phúc và Ngụy Phượng Hòa, đã bị khai trừ khỏi Đảng vào tháng 6 với cáo buộc tham nhũng.

Ưu tiên hàng đầu: Nội bộ Trung Quốc

Đứng trước hàng loạt thách thức trong nước, ông Tập Cận Bình có khả năng sẽ thận trọng hơn trong các động thái đối ngoại. Nhiều khả năng ông sẽ giữ thế quan sát khi ông Trump nỗ lực tìm kiếm hòa bình cho Ukraine. Mặc dù cuộc chiến này đang làm phức tạp hóa quan hệ giữa Trung Quốc và châu Âu, nhưng điều này lại gián tiếp có lợi cho Trung Quốc khi làm suy kiệt nguồn lực của phương Tây.

Ông Tập sẽ tiếp tục duy trì áp lực với Đài Loan cũng như các bên tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, song nhiều khả năng sẽ tránh những đối đầu có thể dẫn đến sự can thiệp của Mỹ. Dù Trump thường tự hào về việc không ưa chuộng chiến tranh, nhưng ông Tập dường như chưa thể hoàn toàn tin tưởng vào cam kết tránh xa xung đột của vị Tổng thống này.

Dưới góc nhìn của ông Tập, các mối đe dọa trong và ngoài nước có thể đan xen, tạo nên những tình huống nguy hiểm khó lường. Trong cuộc họp với các quan chức cấp cao năm 2016, ông đã cảnh báo: "Nếu chúng ta không có những biện pháp phòng ngừa hoặc xử lý kịp thời và thấu đáo, những vấn đề này sẽ tích tụ, leo thang và biến chuyển - từ nhỏ thành lớn, từ cục bộ thành hệ thống, từ quốc tế thành nội địa và cuối cùng sẽ đe dọa trực tiếp đến sự cầm quyền của Đảng và an ninh quốc gia."

Tết Nguyên đán - lễ tết cổ truyền linh thiêng và trọng đại nhất của đất nước tỷ dân - sẽ bắt đầu vào ngày 29 tháng Giêng. Năm Rắn đang tới, và có lẽ đây sẽ là thời điểm ông Tập phải vận dụng trí tuệ của con Rắn, thận trọng trong từng nước đi để vượt qua một năm đầy thách thức phía trước.