Quy tắc lâu đời nhất trong đầu tư là mua khi chủ nghĩa bi quan ngự trị. Vì vậy, khi độc giả của Financial Times đang nói một cách nghiêm túc về sự phi toàn cầu hóa, siêu lạm phát, vỡ nợ và chiến tranh trong cùng một câu, thì có phải đây là tiếng kèn báo hiệu đã đến lúc mua vào?

Không chỉ là phần bình luận của FT, khảo sát tâm lý của Hiệp hội các Nhà đầu tư Cá nhân Hoa Kỳ (AAII) đáng kính cũng tiêu cực như mọi khi. Biểu đồ dưới đây sử dụng giá trị trung bình động ba tháng về chênh lệch giữa số người lạc quan và bi quan trong khảo sát. AAII đã có lịch sử 38 năm và nó chỉ thấp như hiện tại một lần đó là trong cuộc suy thoái năm 1990. Các chú thích cung cấp lợi nhuận một năm sau đó trên S&P 500. Khi AAII chạm mức thấp như thế này, thì hầu như luôn là thời điểm tuyệt vời để đầu tư.

Brian Belski của BMO Capital Markets là nhà chiến lược Phố Wall đang thúc đẩy mạnh mẽ nhất về tâm lý tồi tệ như một tín hiệu mua vào. Ông nói: “Toàn bộ vấn đề đã trở nên quá nhị phân — tất cả chúng ta đều cho rằng chúng ta sẽ bị suy thoái”. Ông cho biết, trong các cuộc trò chuyện với khách hàng ở Châu Âu và Canada, giọng điệu hoàn toàn tiêu cực về Mỹ. “Chỉ báo [trái ngược] tốt nhất trong tất cả là ngồi trước mặt khách hàng, nhìn vào mắt họ và xem họ tiêu cực đến mức nào . . . họ thích ý tưởng về sự kết thúc của chủ nghĩa đặc biệt Mỹ . . . đó không là gì ngoài cảm xúc thúc đẩy”.

Belski thấy một chỉ báo trái ngược tốt khác trong việc điều chỉnh giảm ước tính thu nhập cho năm đầy đủ tiếp theo (tức là năm 2026). Các điều chỉnh của các nhà phân tích hiện đang cực kỳ tiêu cực. Belski lập luận rằng khi điều này xảy ra trong lịch sử, sự đồng thuận đã vượt quá mức giảm và lợi nhuận tiếp theo có xu hướng cao hơn mức trung bình. Biểu đồ của ông:

Vậy thì cứ việc mua vào thôi? Chuyện không đơn giản như vậy.

Đầu tiên, có một vấn đề nhỏ vào tháng 3 năm 2008, khi AAII đạt mức thấp sâu sau khi S&P giảm gần 20%. Chỉ số này tiếp tục mất thêm 40% trong 12 tháng tiếp theo. Vì vậy, tâm lý không phải là một chỉ báo trái ngược hoàn hảo. Trong một thảm họa thế hệ, nó không giúp ích gì (điều đó nói rằng, mức thấp tiếp theo trong cuộc khảo sát, một năm sau đó, đã xác định chính xác đáy của thị trường và là một trong những thời điểm tốt nhất để mua cổ phiếu từ trước đến nay).

Tiếp theo, điều đáng chú ý là hầu hết các điểm thấp về tâm lý trong biểu đồ trên đều xảy ra sau khi thị trường giảm rất mạnh so với mức cao gần đây. Điều này đúng vào các năm 1990, 1998, 2002, 2008, 2009 và 2022. Với việc thị trường chỉ giảm khoảng 10% so với mức cao nhất trong tháng Hai, điều đó không hoàn toàn đúng ngay bây giờ. Vậy có lẽ các nhà đầu tư nên chờ đợi một tín hiệu tâm lý tồi tệ được xác nhận bởi sự sụt giảm thị trường lớn hơn?

Trong khi một số nhà đầu tư bán lẻ đang phàn nàn với những người làm khảo sát, thì những người khác (hoặc có thể là chính những người đó?) đang bận rộn mua vào. Theo VandaTrack, người mua lẻ đã tích cực bắt đáy trong những ngày đầu tháng này, như các cột màu tím trong biểu đồ này cho thấy:

Cuối cùng, các thước đo tâm lý rộng hơn không chỉ bao gồm dữ liệu khảo sát mà còn cả các chỉ số thị trường như short interest, nợ ký quỹ và tỷ lệ put/call không có vẻ tồi tệ như AAII. Đây là chỉ số yêu thích của chúng tôi, chỉ số Levkovich của Citi, đã giảm nhanh nhưng chỉ xuống giữa phạm vi lịch sử của nó:

Chúng tôi chắc chắn sẽ cảm thấy thoải mái hơn với lập luận mua vào dựa trên tâm lý tồi tiêu cực nếu nó được xác nhận bởi sự sụt giảm sâu hơn và các chỉ số dựa trên thị trường cũng chỉ ra cùng một xu hướng như vậy, đồng thời nếu động lực bắt đáy đã bị dập tắt hoàn toàn. Chúng tôi sẽ đợi cho đến khi trời tối hơn một chút trước khi bắt đầu mong đợi bình minh.

Có nghĩa là chúng tôi không quá lo lắng về kịch bản tháng 3 năm 2008 — khả năng chúng ta đang ở ngưỡng của một thảm họa tồi tệ đến mức tâm lý không còn là một chỉ báo hữu ích nữa. Chúng tôi tin điều này vì một lý do khá cụ thể. Theo quan điểm của chúng tôi, sự gián đoạn thị trường trong những tuần gần đây là sản phẩm của ba điều: định giá tài sản rủi ro cao, bối cảnh tài khóa/tiền tệ/lạm phát đầy thách thức và chính sách kinh tế rời rạc từ chính quyền Trump.

Trừ khi có suy thoái hoặc biến động thị trường, hai điều đầu tiên có khả năng vẫn còn. Về điều thứ ba, chúng tôi được "trấn an" bởi việc nhận ra rằng đội ngũ kinh tế của Trump đơn giản là không cam kết với các chính sách thiếu cân nhắc của chính họ. Cho đến nay, khi bị thị trường hoặc các cuộc thăm dò thách thức, phản ứng của chính quyền là rút lui. Họ đã rút lui về thuế quan đối với hàng điện tử của Trung Quốc, họ đã rút lui về thuế quan đối ứng đối với phần còn lại của thế giới, sau đó rút lui về các mối đe dọa của Donald Trump đối với việc sa thải chủ tịch Fed Jay Powell. Họ đã quay xe ttrong khi tất cả những động thái này chỉ phải đối mặt với sự phản kháng của thị trường ở mức vừa phải. Có thể, khi nói đến thuế quan cực kỳ cao đối với Trung Quốc, Trump sẽ giữ vững lập trường, bất kể phản ứng từ thị trường và nền kinh tế có đau đớn đến đâu. Nhưng chúng tôi cá là ông ấy sẽ không làm vậy.