Thông thường, trái phiếu kho bạc Mỹ và cổ phiếu có mối quan hệ ngược chiều: khi cổ phiếu lao dốc, giá trái phiếu tăng lên do nhà đầu tư tìm kiếm sự an toàn. Cơ chế này đã giúp bảo vệ nhiều danh mục đầu tư đa dạng trong nhiều thập kỷ qua, ngoại trừ một số trường hợp hiếm hoi.

Tuy nhiên, trong đợt sụt giảm nhanh chóng của thị trường chứng khoán tháng này, sự cân bằng đó không diễn ra. Tính đến nay, chứng khoán Mỹ đã giảm 5% chỉ trong nửa đầu tháng 3 và giảm 8% kể từ giữa tháng 2. Trong khi đó, giá trái phiếu đã tăng nhẹ từ đầu năm, nhưng không đáng kể. Đặc biệt, lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm – một chỉ số quan trọng – vẫn giữ nguyên mức cuối tháng trước.

Điều này cho thấy đây là một cú sốc tâm lý hơn là vấn đề kinh tế. Dữ liệu kinh tế Mỹ không quá tồi tệ – ít nhất là không xấu đến mức bán tháo như trên thị trường vừa diễn ra. Lạm phát Mỹ đã giảm xuống 2.8% trong tháng 2, cho thấy nền kinh tế đang có dấu hiệu chậm lại nhưng chưa đến mức suy thoái.

Nỗi lo chính trị gia tăng

Tuy nhiên, mối lo ngại của nhà đầu tư không nằm ở các chỉ số kinh tế. Michael Strobaek, Giám đốc đầu tư tại ngân hàng tư nhân Lombard Odier (Thụy Sĩ), cho biết: "Chúng tôi đang bán bớt tài sản Mỹ ngay lúc này. Chúng tôi đang trải qua một giai đoạn rất đau đớn."

Sự thay đổi lập trường này khá đáng chú ý vì chỉ một năm trước, ông Strobaek vẫn ủng hộ mạnh mẽ việc đầu tư vào chứng khoán Mỹ vì những lợi thế "địa chiến lược". Đầu năm nay, ông vẫn tin tưởng vào sự vượt trội của nền kinh tế Mỹ.

Sự khó lường của Trump gây lo ngại cho thị trường

Điều khiến ông thay đổi không phải là các yếu tố kinh tế mà là những căng thẳng chính trị từ chính quyền Mỹ. Cụ thể là bài phát biểu của Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tại Hội nghị An ninh Munich hồi tháng 2, thái độ lạnh nhạt của cựu Tổng thống Donald Trump với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, và mối đe dọa áp thuế đối với Mexico và Canada. Strobaek cho rằng: "Rõ ràng là họ đang áp đặt chương trình nghị sự này một cách quyết liệt." Vì vậy, ông đã chuyển hướng từ cổ phiếu sang trái phiếu và tiền mặt.

Tác động đến nền kinh tế thực

Nếu chính sách thuế quan của chính quyền Trump tiếp tục thay đổi liên tục, điều này sẽ tác động trực tiếp đến nền kinh tế thực. Người giàu ở Mỹ, vốn nắm giữ nhiều cổ phiếu, sẽ chịu ảnh hưởng khi giá trị tài sản của họ sụt giảm. Các doanh nghiệp cũng có thể hạn chế đầu tư để phòng ngừa rủi ro từ những chính sách đột ngột và khó đoán.

Điều đáng lo hơn đối với các nhà đầu tư là sự bất ổn này khiến việc dự đoán lợi nhuận trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Các nhà quản lý quỹ hiện nay đang phải đưa ra quyết định mà không có đủ cơ sở chắc chắn.

Tâm lý thị trường đang u ám

Trevor Greetham, Giám đốc chiến lược đa tài sản tại Royal London Asset Management (Anh), cho biết chỉ số theo dõi tâm lý thị trường của ông – bắt đầu từ năm 1991 – ghi nhận những ngày gần đây nằm trong số 50 thời điểm tồi tệ nhất. Ông so sánh tình hình hiện tại với những sự kiện chấn động trước đây như sự sụp đổ của Lehman Brothers, cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, và sự phá sản của quỹ đầu cơ Long-Term Capital Management năm 1998.

Greetham nhấn mạnh: "Điều gây tổn thương cho thị trường không phải là nền kinh tế. Đó là các chính sách thuế quan, địa chính trị và sự bất ổn."

Điều đáng ngại là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) không thể giải quyết những vấn đề này. Khác với cuộc khủng hoảng Covid-19 cách đây 5 năm khi Fed can thiệp mạnh mẽ để hỗ trợ thị trường, lần này, họ có rất ít động lực để làm như vậy. Nếu nhà đầu tư tin rằng Fed sẽ cắt giảm lãi suất để cứu vãn tình hình, giá trái phiếu đã tăng mạnh hơn nhiều so với thực tế.

Thay vào đó, các nhà đầu tư đang dự báo một tương lai tăng trưởng chậm hơn và lạm phát cao hơn – một tình huống mà chính sách tiền tệ khó có thể khắc phục.

Không có động lực ngắn hạn để đảo ngược tình thế

Hiện tại, không có yếu tố nào có thể nhanh chóng xoay chuyển tình hình. Trừ khi có một thay đổi lớn trong chính sách của chính quyền Mỹ, một cú sốc kinh tế nghiêm trọng buộc Fed phải cắt giảm lãi suất mạnh mẽ, hoặc một nhân vật có sức ảnh hưởng xuất hiện để trấn an thị trường, thì sự sụt giảm này sẽ còn kéo dài. Greetham cảnh báo: "Chúng ta đang ở trong vùng nguy hiểm."

Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã bác bỏ lo ngại, cho rằng chỉ là "một chút biến động" trên thị trường chứng khoán. Nhà Trắng cũng nhấn mạnh rằng những tổn thất ngắn hạn sẽ mang lại lợi ích dài hạn. Các ông lớn Phố Wall như Goldman Sachs và Blackstone thậm chí còn ca ngợi tiềm năng tích cực của chính sách thuế quan của Trump.

Ngay cả khi chính quyền muốn gây áp lực buộc Fed cắt giảm lãi suất, động thái này có thể bị coi là can thiệp vào tính độc lập của ngân hàng trung ương, khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn.

Dù giá cổ phiếu có thể phục hồi tạm thời, nhưng với mức P/E (hệ số giá trên lợi nhuận) của thị trường Mỹ ở mức 24 lần, cao hơn đáng kể so với 17 lần của châu Âu, khó có thể nói rằng chứng khoán Mỹ đang ở mức hấp dẫn để mua vào.

Các nhà quản lý quỹ không tìm thấy lý do nào để lạc quan. Và có lẽ, nhà đầu tư Mỹ sẽ không bận tâm đến mức thuế 200% mà Trump đang đe dọa áp dụng lên rượu champagne Pháp.