Vị lãnh đạo tối cao của Trung Quốc không hề che giấu chiến lược và đường lối đối phó với tân Tổng thống Hoa Kỳ. Ngay khi kết quả bầu cử vừa định hình, Bắc Kinh đã thẳng thắn phơi bày lập trường và vạch ra những phương án đối phó của mình, như một thông điệp không thể nhầm lẫn gửi tới Washington.

Chủ tịch Tập Cận Bình không đơn thuần chỉ phản ứng, mà còn có ý đồ tận dụng mọi nước cờ của Trump. Nếu như trong nhiệm kỳ đầu của Trump, Bắc Kinh đã phải lúng túng đối phó, thì lần này họ quyết không để lịch sử lặp lại. Ông Tập đã chuẩn bị kỹ càng và thể hiện rõ điều đó qua từng động thái.

Đối với đa số các nhà phân tích Trung Quốc, chiến thắng của Trump không phải điều bất ngờ. Họ cho rằng sự trở lại của ông gắn liền với làn sóng dân túy và chủ nghĩa dân tộc đang dâng cao trên toàn cầu. Bắc Kinh tự tin rằng họ nay đã thấu hiểu những nước cờ của Trump và có thể điều khiển chính quyền của ông. Niềm tin này bắt nguồn từ nhận định rằng Trung Quốc năm 2025 đã khác xa năm 2017, và điều này cũng đúng với nước Mỹ và thế giới.

Nhiều người nhận định rằng ông Tập Cận Bình đang nắm quyền lực chính trị vững chắc hơn, trong khi nền kinh tế đã trở nên tự chủ và bền bỉ hơn, bất chấp những thách thức gần đây. Trong mắt các nhà phân tích Trung Quốc, nền kinh tế Mỹ đang trở nên yếu ớt hơn và chính trường Mỹ ngày càng chia rẽ trầm trọng. Về mặt địa chính trị, Bắc Kinh nhận thấy tầm ảnh hưởng của Mỹ đang suy giảm rõ rệt tại các nước phương Nam và châu Á, trong khi đó, sự ủng hộ dành cho tầm nhìn của Trung Quốc ngày một dâng cao.

Ông Tập đã ngầm cho thấy ông sẽ xem mối quan hệ với Trump thuần túy là quan hệ làm ăn, nhưng theo phong cách của Don Corleone. Ông sẽ không thể hiện sự thân thiện cá nhân với Trump và sẽ đáp trả nhanh chóng, mạnh mẽ để nắm thế thượng phong. Minh chứng rõ ràng nhất là việc Bắc Kinh đã khéo léo từ chối lời mời của ông Trump dành cho chủ tịch Tập Cận Bình tham dự lễ nhậm chức.

Mặc dù vậy, Bắc Kinh vẫn để ngỏ cánh cửa đối thoại và thể hiện thiện chí đàm phán để tránh một cuộc chiến thuế quan mới. Thách thức lớn đặt ra là phía Trung Quốc, với truyền thống ngoại giao sau hậu trường, đang nỗ lực dò dẫm tìm kiếm kênh liên lạc phù hợp để nắm bắt những toan tính sâu xa của Trump. Xuất phát từ nhận định rằng Washington cùng các đồng minh sẽ duy trì chính sách cứng rắn với Trung Quốc trong thời gian tới, Chủ tịch Tập đã thể hiện sự cởi mở với các cuộc đàm phán.

Sâu thẳm trong tâm trí giới lãnh đạo Bắc Kinh là mối ưu tư không nguôi về khả năng đội ngũ của Trump sẽ triển khai ba mũi tấn công chiến lược: cắt đứt quan hệ kinh tế, tạo biến động chính trị nội bộ Trung Quốc, và tiếp sức cho phong trào độc lập Đài Loan - tất cả đều nhằm bóp nghẹt và làm lung lay sự ổn định của quốc gia đông dân nhất thế giới. Trước tình thế này, tại cuộc hội đàm then chốt với Tổng thống Joe Biden ở Peru vào tháng 11, Chủ tịch Tập đã không ngần ngại vạch ra bốn "lằn ranh đỏ", như một thông điệp cứng rắn gửi đến chính quyền tương lai của Hoa Kỳ.

Chiến lược đối phó của Bắc Kinh với Trump được triển khai trên ba mặt trận: đáp trả, thích nghi và đa dạng hóa. Phản ánh các chính sách của Mỹ, những năm gần đây Bắc Kinh đã thiết lập một loạt công cụ kiểm soát xuất khẩu, hạn chế đầu tư và điều tra pháp lý có thể gây tổn thương đáng kể cho các doanh nghiệp Mỹ. Dù không thể đáp trả ngang tầm về thuế quan, Bắc Kinh vẫn sẽ vận dụng các đòn bẩy chiến lược để gây tổn thất sâu sắc và tác động mạnh mẽ nhất có thể lên nền kinh tế Hoa Kỳ. Đối với Trung Quốc, việc không đáp trả sẽ thể hiện sự yếu thế trước công chúng trong nước và chỉ càng khích lệ Tổng thống đắc cử Trump.

Cuộc phản công đã bắt đầu. Vào cuối năm 2024, Bắc Kinh đã chặn đứng dòng khoáng chất thiết yếu cho sản xuất chip sang Mỹ, siết chặt chuỗi cung ứng máy bay không người lái Made in USA, đe dọa đưa vào danh sách đen một tập đoàn may mặc Mỹ có tầm ảnh hưởng lớn và khởi động cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào Nvidia. Qua những động thái này, Bắc Kinh đang phô diễn tiềm lực và tạo dựng những quân bài thương lượng cho tương lai.

Chiến lược thứ hai của Trung Quốc là thích nghi. Từ mùa thu năm 2023, Bắc Kinh đã triển khai gói kích thích tài khóa và tiền tệ quy mô lớn nhằm hỗ trợ cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng. Bước chuyển chính sách này đang tạo ra những tác động tích cực, mặc dù chưa đồng đều. Đây không chỉ là biện pháp cấp thiết mà còn được thiết kế với tầm nhìn đối phó một cuộc chiến thương mại tiềm tàng.

Chiến lược thứ ba của Bắc Kinh là mở rộng quan hệ kinh tế. Họ đang cân nhắc việc đơn phương cắt giảm thuế đối với hàng nhập khẩu từ các đối tác ngoài Mỹ. Trong chuyến công du Peru, Tập đã chủ trì lễ khánh thành cảng nước sâu - dự án có thể định hình lại bộ mặt thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ Latinh, một nguồn cung trọng yếu về lương thực, năng lượng và khoáng sản ngoài Mỹ. Cuối năm 2024, lần đầu tiên ông Tập tham dự các cuộc họp thượng đỉnh với lãnh đạo 10 tổ chức kinh tế quốc tế hàng đầu. Thông điệp của ông đưa ra rất rõ ràng rằng Trung Quốc sẽ là động lực chủ đạo cho sự ổn định, thịnh vượng và cởi mở của nền kinh tế toàn cầu, đồng thời kiên quyết chống lại mọi hình thức bảo hộ.

Tuy nhiên, cục diện vẫn còn nhiều biến số khó đoán định. Bắc Kinh đang thể hiện sự tự tin ngang bằng với đội ngũ của Trump. Mỗi bên đều cho rằng mình đang nắm giữ thế chủ động và có khả năng chịu đựng áp lực cũng như tạo ra những đòn đối phó mạnh mẽ hơn trong cuộc đấu căng thẳng này. Bàn cờ đã được thiết lập cho một cuộc đối đầu đầy phức tạp và biến động, mà ngay cả kịch bản lạc quan nhất cũng chỉ dẫn đến một thỏa thuận đình chiến tạm thời. Và đây mới chỉ là khía cạnh kinh tế, chưa tính đến những điểm nóng như vấn đề Đài Loan, tranh chấp Biển Đông, cuộc đua công nghệ hay việc hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân. Nhìn lại Chiến tranh Lạnh năm xưa, những căng thẳng ngày ấy dường như còn nhẹ nhàng hơn nhiều so với những gì đang diễn ra và có thể xảy đến.

*Bài viết trên là quan điểm cá nhân của tác giả Evan Medeiros từ tờ báo Financial Times.