Cuộc họp đầu tiên phá vỡ bế tắc thương mại Mỹ-Trung đã diễn ra gần ba tuần trước tại tầng hầm trụ sở IMF, được sắp xếp một cách bí mật.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, người đang tham dự các cuộc họp mùa xuân của IMF tại Washington, đã gặp Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc Lan Fo’an để thảo luận về sự đình trệ gần như hoàn toàn trong thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, theo những người nắm rõ vấn đề.

Cuộc gặp chưa từng được báo cáo trước đây là cuộc họp cấp cao đầu tiên giữa các quan chức Mỹ và Trung Quốc kể từ lễ nhậm chức của Donald Trump và việc ông khởi động cuộc chiến thuế quan. Bộ Tài chính từ chối bình luận về cuộc họp bí mật này.

Các cuộc đàm phán đã lên đến đỉnh điểm vào cuối tuần này tại Geneva khi Bessent và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong đồng ý ngừng bắn, cắt giảm thuế quan tương ứng 115 điểm phần trăm trong 90 ngày.

Mặc dù cả hai bên đều cảnh báo rằng họ sẵn sàng kéo dài cuộc chiến, nhưng thỏa thuận ngừng bắn lại dễ dàng và nhanh chóng đạt được hơn dự kiến. Một câu hỏi quan trọng nhất có ý nghĩa đáng kể đối với các cuộc đàm phán sắp tới là: Bắc Kinh hay Washington đã nhượng bộ trước?

Trump vào thứ Hai đã tuyên bố chiến thắng, nói rằng ông đã thiết lập lại “toàn bộ” mối quan hệ với Trung Quốc. Trong khi đó, Hồ Tích Tiến, cựu tổng biên tập tờ Hoàn cầu Thời báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, cho biết trên mạng xã hội rằng thỏa thuận này là “một chiến thắng lớn của Trung Quốc”.

“Mỹ đã nhát gan,” một bài đăng phổ biến trên mạng xã hội Trung Quốc về thỏa thuận này cho biết.

Các nhà kinh tế đồng ý rằng Mỹ có thể đã chơi quá tay khi tăng thuế quá nhanh và quá cao. “Mỹ đã nhượng bộ trước,” Alicia García-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại ngân hàng đầu tư Pháp Natixis cho biết. “Họ nghĩ rằng có thể tăng thuế bao nhiêu cũng được mà không phải chịu thiệt hại gì, nhưng thực tế cho thấy nhận định đó là sai lầm.”

Mỹ và Trung Quốc đều lập luận rằng bên kia dễ bị tác động nhiều hơn bởi các loại thuế quan. Nhưng tốc độ mà họ dỡ bỏ các sắc thuế ở Geneva cho thấy cuộc chiến thương mại đang gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho cả hai bên, bà nói thêm.

Sự tách rời cứng rắn giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang đe dọa mất việc làm đối với người lao động Trung Quốc, đồng thời gây ra lạm phát cao hơn và tình trạng khan hàng đối với người tiêu dùng Mỹ.

Craig Singleton thuộc Tổ chức Phòng vệ Dân chủ, một viện nghiên cứu ở Washington, cho biết việc thỏa thuận xuất hiện nhanh chóng là “đáng kinh ngạc”, cho thấy rằng “cả hai bên đều bị dồn vào thế bí về kinh tế hơn những gì họ thể hiện”.

Trong khi Bắc Kinh đối đầu trực diện với Washington trong cuộc chiến chống thuế quan của Trump, các nhà đàm phán Trung Quốc vẫn còn nhiều việc phải làm để tạo ra sân chơi bình đẳng; Mỹ vẫn duy trì mức thuế cao hơn nhiều đối với Trung Quốc so với bất kỳ quốc gia nào khác.

Capital Economics tính toán rằng tổng thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ vẫn ở mức khoảng 40% sau khi ngừng bắn, trong khi thuế quan của Trung Quốc đối với Mỹ sẽ khoảng 25%. Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng sẽ rất khó khăn để đạt được bất kỳ thỏa thuận nào có tính lâu dài hơn.

“Các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung sẽ giống như tàu lượn siêu tốc,” Scott Kennedy, chuyên gia về Trung Quốc tại CSIS, một viện nghiên cứu cho biết. “Các thị trường có thể tạm thời thở phào nhẹ nhõm nhưng chúng ta vẫn chưa thoát khỏi khó khăn.”

Trước các cuộc đàm phán, Bessent đã cảnh báo rằng mức thuế cao là không bền vững và tương đương với lệnh cấm vận hiệu quả đối với thương mại Mỹ-Trung.

Việc ngừng bắn ít nhất đã thu hẹp đủ khoảng cách để các nhà sản xuất Trung Quốc có khả năng cạnh tranh về giá cực cao có thể tiếp tục kinh doanh tại Mỹ.

Alfredo Montufar-Helu, người đứng đầu Trung tâm Trung Quốc tại viện nghiên cứu The Conference Board ở New York, cho biết các nhà sản xuất Trung Quốc sẽ không thể bù đắp mức thuế 145% do Mỹ áp đặt. “Nhưng ở mức 30%, tôi nghĩ hầu hết hàng nhập khẩu của Trung Quốc vào Mỹ sẽ lấy lại khả năng cạnh tranh.”

Trước các cuộc đàm phán tại Geneva, Bessent đã nói rằng hai bên khó có thể đạt được một thỏa thuận kinh tế và thương mại rộng lớn, cho rằng họ cần “giảm căng thẳng trước khi có thể tiến về phía trước”.

Nhưng vào thứ Hai, ông đã đưa ra một nhận định lạc quan, gợi ý rằng Washington có thể đang tìm kiếm loại “thỏa thuận mua hàng” mà đây chính là vấn đề chính của giai đoạn đầu cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump.

Các thỏa thuận này liên quan đến việc Bắc Kinh đồng ý mua số lượng hàng hóa, chẳng hạn như đậu tương, và hàng hóa sản xuất của Mỹ, nhưng chúng đã bị gián đoạn bởi đại dịch. “Cũng sẽ có khả năng về các thỏa thuận mua hàng để đưa thứ mà chúng ta có thâm hụt thương mại song phương lớn nhất trở lại sổ sách,” Bessent nói.

Bessent và Greer cũng bày tỏ thái độ tích cực về khả năng đạt được thỏa thuận với Trung Quốc để hạn chế việc buôn bán tiền chất fentanyl vào Mỹ.

“Tuần này tôi khá bất ngờ khi thấy Trung Quốc nhiệt tình làm việc về vấn đề khủng hoảng fentanyl,” Bessent nói.

Ông nói rằng phái đoàn Trung Quốc bao gồm một quan chức đã có “cuộc thảo luận rất mạnh mẽ và chi tiết với ai đó từ đội an ninh quốc gia Mỹ”.

Đối với Bắc Kinh, một thỏa thuận về fentanyl có thể xóa bỏ 20 điểm phần trăm thuế quan còn lại do Trump áp đặt, đưa Trung Quốc gần như vào vị thế ngang bằng với các quốc gia khác xuất khẩu sang Mỹ.

Trung Quốc vẫn sẽ đối mặt với các loại thuế quan theo ngành cụ thể, chẳng hạn như thuế dưới thời Biden đối với xe điện. Nhưng các quốc gia khác cũng sẽ chịu thuế quan của Mỹ trong các ngành tương tự.

Ngay cả với sự tạm lắng này, các nhà kinh tế vẫn cảnh báo rằng mối quan hệ song phương vẫn còn nhiều khó khăn, với việc hoạch định chính sách khó lường của Trump được dự đoán sẽ thúc đẩy Trung Quốc tiếp tục đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và cố gắng kích thích nhu cầu nội địa nhiều hơn.

Các nhà xuất khẩu Trung Quốc có lẽ cũng sẽ tận dụng cửa sổ 90 ngày đàm phán để đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ, điều này có thể dẫn đến một đợt tăng đột biến khác trong thặng dư thương mại của Trung Quốc với nước này.

“Hiện chính sách thương mại của Mỹ nói chung có rất nhiều sự bất ổn và điều đó có nghĩa là Trung Quốc, cũng như các quốc gia khác, vẫn sẽ tìm cách đa dạng hóa thương mại ra khỏi Mỹ,” Fred Neumann, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC cho biết.

Tin bổ sung bởi Wenjie Ding tại Bắc Kinh